O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

Tarbiyausullari–o‘qituvchi-tarbiyachilarningo‘quvchilarga ta’sir ko‘rsatish usullari, ularga ijobiy hulq-atvor ko‘nikmalari va malakalarini singdirish maqsadida ularning hayoti va faolii yatini tarbiyaviy jihatdan to‘g‘ri tashkil etish yo‘llaridir.

Usullar tizimining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular o‘zaro bog‘liq bo‘lib, uning bir turi ikkinchisi bilan qo‘shilib ketadi. Har bir usulni alohida, yakka holda qo‘llab bo‘lmaydi. Masalan: o‘qituvchi birinchi sinf o‘quvchilari bilan ishlash-

112

113
Maktabgacha tarbiya

Maktabgacha tarbiya tizimi davlat, ijtimoiy xarakteriga ega bo‘lib, muhim ijtimoiy masalalarni hal qiladi: ko‘rishda nuqq soni bo‘lgan bolalarni har tomonlama kamol toptirish; ko‘r va zaif ko‘ruvchilar nuqsonli rivojlanishining oldini olish; korrekk siyalash va ularning sog‘ligini himoyalash va mustahkamlash; Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni tarbiyalash va maxsus ta’lim berishda oilaga ko‘maklashish maqsadida maxsus va oio laviy MTM qoshida oshilgan maktabgacha tarbiya muassasall ari tashkil etilgan. Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalarga maxsus MTM larda maqsadli ta’lim va tarbiya berish jarayonida ularga normal psixik rivojlanishni ta’minlash, ilk bolalik davridagi noto‘g‘ri tarbiya natijasida yuzaga keladigan ikkilamchi nuqq sonlarni korreksiyalash, kompensasiyalash mumkin.

Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun bog‘chalar faolii yatida 4 asosiy vazifani belgilash mumkin. Ularning bajarilishi nafaqat bolalarning umumta’lim dasturlarini o‘zlashtirishga imkoniyatlarini, balki rivojlanishdagi ikkilamchi nuqsonlarni korreksiyalash va kompensasiyalashni ham ta’minlaydi.

1. Qisman ko‘radigan va zaif bolalarda saqlangan ko‘rish rivojlantirish, ambliopiya va g‘ilay bolalarni ularni normagacha tibbiy va pedagogik vositalar bilan tiklash.

2. Bolalarning rivojlanishi o‘quv dasturni o‘zlashtirish uchun ularning psixik-jismoniy rivojlanishi xususiyatlarini hii sobga olgan holda qulay sharoitlar yaratish.

3. Bola hayotining dastlabki oy, yillaridagi noto‘g‘ri tarbiya natijasida yuzaga keladigan ikkilamchi nuqsonlarni korreksii yalash.

4. Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan maktabgacha yoshdagi boo lalarda bilim, o‘yin, mehnat faoliyati kompensator usullarini shakllantirish.

Maxsus vazifalarni hal etishda har bir mutaxassis – vrachc oftolmolog, tiflopedagog, ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalar bog‘chasi tarbiyachisining roli garchi o‘zaro bog‘liq va o‘zaro bog‘langan bo‘lsada, ular ko‘p qirralidir.

biyachilar ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni, o‘quvchilarni tarbiyalaganda va ularga axloqiy fazilatlarni tushuntirganda uning afzalliklarini ko‘rsatuvchi dalillar keltirishi, isbotlashi, ishontirishi lozim.

Ko‘r va ko‘zi ojiz bolaning hayoti va kundalik faoliyati ko‘pqirrali. U fazoda mo‘ljal olish, atrof va olamni idrok etish, o‘z-o‘zini boshqara olish kabilar bilan bog‘liq. Bu esa boladan chidamni, diqqatni, tezkor fikrlashni, kuchli xotira va bir qaa tor xususiyatlarni talab etadi. Ba’zida ushbu talablar ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolaning psixologik va fiziologik imkoniyatlarii dan ustun bo‘ladi. Bu ustunliklar ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolann ing qattiq asibiylashishiga va kasallikning yanada avj olishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalarni to‘g‘ri tarbiyalashda yuqoridagilarga e’tibor berish darkor.

Tarbiya berishda aniq va samarali usul va uslublardan foyo dalanib, tarbiya ishlarini tashkillashtirish natijasidagina, ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalar shaxs sifatida kamol topadi. Ko‘rish nuqsoniga ega bo‘lgan bolalar tarbiyasi quyidagilardan iborat:

* estetik tarbiya;

* jismoniy tarbiya;

* mehnat tarbiyasi;

* axloqiy tarbiya.