|
2.Ochiq iqtisodiyot tushunchasi, uning axamiyati va rivojlantirish omillari.
XXI asrning dastlabki yillaridanoq insoniyat hayoti va faoliyati jabhalarining
barcha sohalarida ulkan o‘zgarishlar sodir bo‘layotgani quvonchli holdir. Bu
o‘zgarishlar mustaqil Respublikamizning fan va ilmiy tadqiqotlar, texnikani
rivojlantirish, yangi materiallar, texnologiyalar yaratish va ishlab chiqarishni
tashqil qilish va uni boshqarishda yaqqol namoyon bo‘lmoqda.
Mustaqilligimizning o‘n yiligi davrida ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy-
ma‘naviy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohalarida olamshumul yutuqlarga erishildi.
Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan va asoslab berilgan bozor iqtisodiyotiga
o‘tish tamoyillari amalda o‘z samarasini bera boshladi. Amalga oshirilayotgan
islohotlar jamiyat kishilarining farovonligi, ularning gullab yashnashi uchun
qaratilganligi, odamlar - islohotlar uchun emas, balki islohotlar - odamlar uchun
xizmat qilishi zarurligi yurtboshimiz tomonidan takror va takror ta‘kidlanib
kelinmoqda. Iqtisodiy islohotlarning natijalariga e‘tibor qiladigan bo‘lsak, barcha
asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar o‘sib bermoqda. Jumladan, 2010 yilda yalpi ichki
mahsulotning o‘sish sur‘atlari 8,5 foizni tashqil etdi. YAlpi ichki mahsulotning
ishlab chiqarish tarkibida ham sezilarli o‘zgarishlar yuz berdi.
Mamlakatning to‘lov balansi mustahkamlandi. Hukumatimiz tomonidan olib
borilayotgan import o‘rnini qoplovchi va eksportga yo‘naltirilgan tovarlar ishlab
chiqarish siyosati natijasida eksport - import tarkibi tubdan o‘zgartirilmoqda.
Respublikamizning tabiiy-iqtisodiy resurslari, transport tizimi, jug‘rofiy jihatlari
uning xalqaro hamkorlikda qay darajada ishtirok etishini belgilab beradi.
O‘zbekistonda hozirga qadar 2,7 mingdan ziyod turli foydali qazilma konlari va
ma‘dan namoyon bo‘lgan istiqbolli joylar aniqlangan. Ular 100 ga yaqin mineral-
xom ashyo turlarini o‘z ichiga oladi, shundan 60 ga yaqini ishlab chiqarishga jalb
etilgan, 900 dan ortiq kon qidirib topilgan bo‘lib, ularning tasdiqlangan zahiralari
970 milliard AQSH dollarini tashqil etadi. SHu bilan birga, umumiy mineral-xom
ashyo zahirasi 3,6 trillion AQSH dollaridan ortiqroq baholanayotganini ham aytib
o‘tish kerak. Mavjud imkoniyatlardan samarali va oqilona foydalanish natijasida
respublikamizning kuch va qudratini, iqtisodiy salohiyatini oshirish, xalqaro
mehnat taqsimotida o‘z o‘rnini egallashida iqtisodiyotning ustuvor yo‘nalishlarini
rivojlantirish, import o‘rnini bosadigan va eksportga mo‘ljallangan mahsulotlar
assortimenti, hajmini kengaytirish bugungi kunning asosiy vazifasidir.
Respublikamizning iqtisodiy salohiyati juda yuqori, erishilgan yutuqlar darajasi
hali qoniqarli deb bo‘lmaydi. Ayniqsa mashinasozlik, tekstil, kimyo, qishloq
xo‘jaligi mashinaozligi sanoatining rivojlanishi, eksport imkoniyatlaridan
foydalanish bugungi kun talablariga javob bermaydi. Respublikamiz iqtisodiy
salohiyatini rivojlantirishda, iqtisodiy islohotlarni jadal amalga oshirishda bu
tarmoqlarning hissasi juda yuqori bo‘lishi lozim. Chunki zamonaviy texnika-
texnalogiya, asbob - uskunalar, nou-xou, ilmiy tadqiqot va tajriba konstruktorlik
ishlari va boshqa milliy iqtisodiyot rivojini ta‘minlovchi tovarlar shu sohada
yaratiladi. Ikkinchi jihatdan, xalq xo‘jaligining boshqa tarmoqlari uchun ular ishlab
chiqarish vositalari, asbob-uskunalar va boshqa xizmat qurollari yetkazib beradi.
Shu jihatdan bu tarmoqlarning jadal rivojlanishi, jahon bozoriga raqobatbardosh
mahsulotlar ishlab chiqarishning, eksport salohiyatini oshirishning zaruriy
omillaridan biri sifatida namoyon bo‘ladi. Bu masalalarni ijobiy hal etishda
korxona, tarmoqva nihoyat respublika tashqi iqtisodiy faoliyatini to‘g‘ri tashqil
etish va amalga oshirish alohida ahamiyat kasb etadi.
Respublikamiz ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-mafkuraviy taraqqiyotining hozirgi
bosqichida ko‘p ukladli iqtisodiy tizimni tashqil etish, yangi davlat mustaqilligini
mustahkamlash, uning jahon xo‘jaligi tizimiga jadal kirib borishini ta‘minlash
sharoitida insonning jismoniy va ma‘naviy salohiyatidan, uning aql-zakovatidan
samarali foydalanish, ehtiyoj va manfaatlarni hisobga olish masalalari birinchi
o‘ringa chiqadi. Ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o‘tishdan iborat o‘z
yo‘limiz va dasturimizni muvoffaqiyatli amalga oshirish, demokratik huquqiy
davlat va fuqarolar jamiyati qurish vazifasini hal etish bevosita inson, uning
professional
bilimlari,
mas‘uliyati,
milliy
ma‘naviyati,
tadbirkorligi,
tashabbuskorligi va boshqa bir qancha fazilatlariga bog‘liqdir.
Hozirgi kunda yuzlab korxonalar, xususiy firmalar, kichik va o‘rta biznes
vakillari, fermer va dehqon xo‘jaliklari qo‘yingki har bir fuqaro respublikamizning
iqtisodiy salohiyatini oshirishga o‘z hissalarini qo‘shib kelmoqdalar.
Shuni ham ta‘kidlash lozimki, zamonaviy bilimlarsiz, yangi texnika va
texnalogiyalarsiz bozor sharoitida muvoffaqiyatga erishish mumkin emas. Shunday
ekan iqtisodiyotni boshqarish, ishlab chiqarishni tashqil qilish, tashqi iqtisodiy
faoliyatni samarali amalga oshirish, jahon va ichki bozor kon‘yunkturasini tadqiq
qilish, talab va taklif munosabatlari, zamonaviy menejment va marketing bilan
bog‘liq bo‘lgan bilimlarni puxta egallash bugungi kun talabiga aylanib bormoqda.
Bozor munosabatlari har bir ishtirokchisida o‘z iqtisodiy faoliyatini baholash
ko‘nikmalarini hosil etish, tashqi iqtisodiy faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan
shartnomalar tuzish, hamkorlarni tanlash, xalqaro marketing tamoyillaridan o‘z
faoliyatlarida foydalanish, shular asosida qarorlar qabul qilish, ishlab chiqarish
samaradorligini oshirishning, jahon bozoriga raqobatbardosh mahsulotlar
chiqarishning qudratli omili sifatida maydonga chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
