O’zbekiston Respublikasi Oliy va Urta Maxsus Ta'lim Vazirligi Toshkent Kimyo-Texnologiyalari Instituti

2. Doimiy, o‘zgarmas, faqat aql orqali bilish mumkin bo‘lgan qismi. «Aql bilan idrok etiladigan narsa borliqdir» - deb ta'kidlaydi. Borliq – mavjud, noborliq esa mavjud emasdir. Borliq yagona va o‘zgarmas, har qanday xilma-xillik, har qanday o‘zgaruvchanlik unga qarama-qarshidir, deb eotirof etadi, ya'ni mavjudlik va nomavjudlikni bir-biriga qarama-qarshi qilib qo‘yadi. Borliq muammosini izohlayotganda borliq bilan aqlni teng deb biladi

Parmenid (e.o. VI-V asrlar) ta'limoticha,
Borlik bu...???
Geraklit (e.o. 530-470 y.) nazaricha
Borlik bu...???
Geraklit-«olam - moddiy, materiya esa
mangu, uni hech qanday g‘ayri-tabiiy
kuch yaratgan emas, u yo‘qdan bor bo‘lgan
emas, shuning uchunbordan yo‘q bo‘lmaydi.
Olamda doimiy, o‘zgarmas narsa yo‘q,undagi
hamma narsa oqim holida oqib, o‘zgarib
boradi. Bir daryoga ikki marta tushish
mumkin emas,quyosh har kuni
yangi emas, balki doim va
to‘xtovsiz yangidir».
Demokrit (e.o. 460-370 y.) ta'limotida
Borliq bu...???
Demokrit -ta'limotida borliq fizik eng
kichik bo‘linmas qism, atom bilan teng qilib
Qo‘yiladi Atomlarbir-biri bilan Bo‘shliq
orqali Ajralib turadilar.
Bo‘shliq mavjud emaslikka tengdir,uni bilib
bo‘lmaydi. Faqat borliqnigina bilish mumkin.
Borliq murakkab,chunki u xilma-xil
atomlardan tuzilgan.

Parmenid g‘oyalarini yangicha talqin etadi va boyitadi. U borliqni o‘zgarmas va doimiy g‘oyalar borlig‘i va hissiy narsalar olami, o‘tkinchi olamga ajratadi. Platon ta'limoticha olamda «g‘oyalar dunyosi» birlamchi bo‘lib, moddiy dunyo ikkilamchi, «g‘oyalar dunyosining ma'suli, soyasidir». «g‘oyalar» dunyosi zamon va makonga bog‘liq bo‘lmay, mangu, harakatsiz, o‘zgarmasdir, moddiy dunyo esa ikkilamchi, predmet va hodisalar, zamon va makonga bog‘liq bo‘lib, o‘tkinchi xarakterga ega, chunki ular vujudga keladi va yo‘qoladi.

Platon (e.o. taxminan 427-347 y.) o‘zining
borliq haqidagi ta'limotida ???