O’zbekiston Respublikasi Oliy va Urta Maxsus Ta'lim Vazirligi Toshkent Kimyo-Texnologiyalari Instituti

Umar Xayyom 1040-1123 o‘zining «Borliq va burchlanmoo‘ haqida risola», «Borliq to‘g‘risida risola», «Uch savolga javob» kabi asarlarida borliq kategoriyasi haqidagi g‘oyalarni bayon etadi. Umar Hayyom fikricha, dunyo moddiy, yo‘qdan bor va bordan yo‘q bo‘lmaydi:

Umar Xayyom 1040-1123 o‘zining «Borliq va burchlanmoo‘ haqida risola», «Borliq to‘g‘risida risola», «Uch savolga javob» kabi asarlarida borliq kategoriyasi haqidagi g‘oyalarni bayon etadi. Umar Hayyom fikricha, dunyo moddiy, yo‘qdan bor va bordan yo‘q bo‘lmaydi:

Bizlar bo‘lmasak ham jahon bo‘lg‘usi,

Bizlardan na nomu, nishon bo‘lg‘usi.

Avval-ku yo‘q edik, yetmovdi xalal,

Yana bo‘lmasak ham, hamon bo‘lg‘usi.

Yangi davrda borliq qanday
talqin etilgan?

Borliq haqidagi g‘oyalar XYII-XYIII asrlarda fan, texnika va moddiy ne'matlar ishlab chiqarish rivojlangan bir davrda o‘zining yangicha talqinini topadi. Yevropa mutafakkirlari tomonidan borliq fizikaviy reallik tarzida ko‘rilib, u tabiat bilan teng qilib qo‘yiladi va insonga qarama-qarshilik tarzida bayon etiladi.

Nemis klassik falsafasining asoschisi I.Kant (1724-1804) talqinicha, borliqdagi narsa bor va uni bilish asoslari bor, bu ikki narsa hech qachon aynan emas. Bilish asoslari o‘sha narsaning borligidan farq qiladi.

• Nemis klassik falsafasining asoschisi I.Kant (1724-1804) talqinicha, borliqdagi narsa bor va uni bilish asoslari bor, bu ikki narsa hech qachon aynan emas. Bilish asoslari o‘sha narsaning borligidan farq qiladi.
• Nemis klassik falsafasining keyingi vakili Gegel (1770-1831) nazarida «Borliq - tarkibiy», elementlar kategoriya; unga aniq ta'rif yo‘q, u to‘la aniq emas, uni his qilish ham, mushohada etish mumkin emas. Borliq o‘zining dastlabki ahamiyati bo‘yicha hali rivojlanmagan tafakkurning boshlang‘ich akti, ya'ni hech nima. Lekin Gegel «hech nima» degan ma'noga qarama-qarshi qilib «borliqni qo‘yadi». Boshqacha qilib aytganda «hech nima» borliqning inkor momenti, ya'ni borliq «hech nimaning» musbat, ijobiy momenti, daqiqasidir