O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

3.3. O‘zgalar mulkini talon-taroj qilish bilan bog‘liq  
bo‘lmagan jinoyatlar  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O‘zgalar mulkini talon-toroj qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan jinoyatlarga quyidagilar kiradi:  
 

Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan mulkiy zarar yetkazish (Jinoyat kodeksining 170-
moddasi). 

Jinoiy yo‘l bilan topilgan mulkni olish yoki o‘tkazish (Jinoyat kodeksining 171-moddasi). 

Mulkni qo‘riqlashga vijdonsiz munosabatda bo‘lish (Jinoyat kodeksining 172-moddasi). 

Mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar yetkazish (Jinoyat kodeksining 173-moddasi). 

Axborotlantirish qoidalarini buzish (Jinoyat kodeksining 174-moddasi). 
 
Bu  jinoyatlarning  obyekti  o‘zgalarning  mulki  va  Jinoyat  kodeksining  174-moddasi  bo‘yicha  axborot 
egasining  huquqlari  bo‘lib,  jinoyatlar  obyektiv  tomondan  harakat  bilan  sodir  etilib,  subyektiv  tomondan 
jinoyatlar  harakat  bilan,  mulkni  qo‘riqlashga  vijdonsiz  munosabatda  bo‘lish  (Jinoyat  kodeksining  172-
moddasi) jinoyati harakatsizlik bilan sodir etiladi. Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan mulkiy 
zarar  yetkazish,  jinoiy  yo‘l  bilan  topilgan  mulkni  olish  yoki  o‘tkazish  mulkni  qo‘riqlashga  vijdonsiz 
munosabatda bo‘lish, mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar yetkazish jinoyati birinchi qismi bo‘yicha, 
axborotlashtirish qoidalarini buzish jinoyatlarining  subyekti 16 yosh, mulkni qasddan nobud qilish yoki unga 
zarar yetkazish jinoyati ikkinchi va uchinchi qismi bo‘yicha 14 yosh subyekt yoshi hisoblanadi. 
 
A. Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan  
mulkiy zarar yetkazish 

---

(Jinoyat kodeksining 170-moddasi) 
 
Ushbu jinoyatning obyekti o‘zganing mulki, ya’ni har xil shartnomaviy va boshqa majburiyatlardan kelib 
chiquvchi  mulkiy  munosabatlar  hisoblanadi.  Mulk  shaklidan  qat’iy  nazar,  har  qanday  mulk  jinoyatning 
obyekti bo‘lishi mumkin. 
Obyektiv  tomondan  jinoyat,  talon-taroj  alomatlari  bo‘lmagani  holda  aldash  yoki  ishonchni  suiiste’mol 
qilish yo‘li bilan mulkdorga ancha miqdorda zarar yetkazishdan iborat. 
Ancha  miqdordagi  zarar  deganda,  eng  kam  oylik  ish  haqining  o‘ttiz  barobaridan  yuz  barobarigacha 
bo‘lgan  miqdordagi  zarar  tushuniladi.  Agar  eng  kam  oylik  ish  haqining  o‘ttiz  barobaridan  kam  bo‘lgan 
miqdorda  zarar  yetkazilsa,  Jinoyat  kodeksining  170-moddasida  javobgarlik  nazarda  tutilgan  jinoyat  tarkibi 
mavjud  bo‘lmaydi.  Bu  moddada  ko‘zda  tutilgan  «aldash»  va  «ishonchni  suiiste’mol  qilish»  tushunchalari 
firibgarlikdagi xuddi shunday tushunchalar bilan bir xildir. 
Biroq,  firibgarlikni  sodir  etishda  aldash  yoki  ishonchni  suiiste’mol  qilish  o‘zganing  mulkini  qo‘lga 
kiritish usuli bo‘lsa, mulkiy zarar yetkazishda esa aldash va ishonchni suiiste’mol qilish o‘zganing mulkini 
tortib  olish  usuli  bo‘lmay,  balki  mulkdor  uchun  foydaning  boy  berilishiga  sabab  bo‘ldi.  Aldash  yoki 
ishonchni  suiiste’mol  qilish  yo‘li  bilan  jinoyatchi  hali  kelib  tushmagan,  lekin  shartnomaviy  yoki  boshqa 
majburiyatga  muvofiq,  mulk  egasiga  kelib  tushishi  lozim  bo‘lgan  pul  mablag‘lari  yoki  moddiy  boyliklarni 
o‘zi yoki boshqa shaxslar foydasiga olib, mulkdorga zarar yetkazadi.  
Sud  tergov  amaliyotida  ushbu  jinoyatni  sodir  etishning  turli  shakllari  uchraydi.  Masalan,  elektr 
hisoblagichni tarmoqdan uzib qo‘yish va elektr energiyasidan bepul foydalanish, kassir yoki provodnikning 
chiрtasiz  yurganligi  uchun  yo‘lovchilardan  pul  olishi;  bajarilgan  ish  uchun  mijozlar  to‘lagan  pulning  turli 
xizmat ko‘rsatish xodimlari tomonidan o‘zlashtirilishi va h.k. shakllarda sodir etish mumkin. 
Тahlil etilayotgan jinoyat moddiy tarkibli hisoblanadi va mulkdorga yoki mulk egasiga ancha miqdorda 
zarar yetkazilgan paytdan e’tiboran tamom bo‘lgan deb hisoblanadi.  
Subyektiv tomondan jinoyat bila turib, to‘g‘ri qasd bilan tamagirlik maqsadida sodir etiladi. Jinoyatning 
subyekti 16 yoshga to‘lgan, har qanday aqli raso shaxs bo‘lishi mumkin. 
Mansabdor  shaxslar  o‘z  xizmat  mavqeyidan  foydalanib  jinoiy  harakatlar  sodir  etganlarida,  ularning 
qilmishlari xizmat mavqeyini suiiste’mol qilish yoki pora olish, deb kvalifikatsiya qilinadi. 
Jinoyat kodeksining 170-moddasi, 2-qismida: 
 
a) takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan; 
b) moddiy javobgar shaxs tomonidan; 
d) ko‘p miqdorda zarar yetkazgan holda aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan mulkiy zarar 
yetkazganlik uchun javobgarlik belgilangan.  
Mulk  ishonib  topshirilgan  yoki  shartnoma,  bitim,  topshiriqqa  muvofiq  yoki  faoliyati  turiga  ko‘ra 
mulkdorning  jamg‘armasi  uchun  pul  mablag‘larini  yig‘ish  topshirilgan  shaxs  moddiy  javobgar  shaxs 
deyiladi. Ko‘p miqdordagi zarar deganda, eng kam oylik ish haqining yuz barobaridan uch yuz barobarigacha 
bo‘lgan miqdordagi zarar tushuniladi.