O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Atmosfera elektr zaryadlaridan himoyalanish.

Yashin va momoqaldiroq vaqtida kuchli elektr zaryadlari hosil bo‗lib, ularning kuchlanishi 2V. dan 8 mln. V. gacha, tok kuchi esa 200000 A. gacha etishi va bunday zaryadlar binolarga, insonlarga va xayvonlarga katta zarar etkazishi, shuningdek turli yong‗inlarni keltirib chiqarishi mumkin. Bunday
vaqtda yashinning tasiri birlamchi (to‗g‗ri urish) va ikqilamchi (elektrostatik va elektromagnit induksiyalari ko‗rinishida) bo‗lishi mumkin. SHu sababli, binolar va inshootlarga yashin qaytargichlar o‗rnatilishi zarur. Yashin qaytargichlar uch elementdan: yashin qabul kilgich, tok utkazgich va erga ulash tizimidan tashkil topadi. Ular sterjen, antena va tur ko‗rinishida bo‗ladi. Yashin qaytargichning eng oddiy konstruksiyasi tom tepasiga o‗rnatilgan yashin qabul kilgich va erga ulangan sterjendan iboratdir. Bunday sterjen bino atrofida yumalok asosli ikki konus ko‗rinishidagi himoya zonasini tashkil etadi. Uning radiusi yashin qabul kilgich balandligidan bir yarim marta katta bo‗ladi. Yashin qaytargich o‗lchamini sxema tarzida aniqlashda dastlab binoning konturi masshtab bo‗yicha chiziladi, keyin esa yashin qabul kilgich balandligi belgilanib, ushbu masshtabda ikqilamchi konus chiziladi. Agar bino uzining barcha qismlari bilan konus ichiga joylashsa, yashin qaytargichning tanlangan balandligi binoni yashindan etarli darajada himoyalashga yarokli hisoblanadi, aks holda sxemada yashin qabul kilgich balandligi kattarok qilib olinadi va ikqilamchi konus qayta chizilib, tekshiriladi.
Yashin qabul kilgichlar uzunligi 1,0…1,5 m. li, kesimi 100 mm² dan kichik bo‗lmagan po‗lat sterjenlardan tayyorlanib trubasimon, temir-beton yoki yog‗och tayanchlarga berkitiladi. Katta uzunlikdagi binolarda kesimi 35 mm². dan kichik bo‗lmagan va ikki sterjen orasiga tortilgan trosslar ishlatiladi. Tok utkazuvchi - diametri 6 mm.dan kichik bo‗lmagan po‗lat sterjenlardan yoki simlardan, elektrodlar esa diametri 10 mm. dan kichik bo‗lmagan po‗lat sterjenlardan tayyorlanadi. Yashin qaytargichdagi barcha birikmalar payvandlanib birlashtiriladi. Boltli birikmalarga faqat vaqtinchalik erga ulash qurilmalarida foydalanishga ro‗xsat etiladi.