O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Mashinalardan chang ajralib chiqishiga qarshi tadbirlar.

Sex havosidagi changni kamaytirishda quyidagi tadbirlar qo‘llaniladi.

• 
  umumiy shamollatish;
  
• 
  zontlar qo‘llash;
  
• 
  aspirasiyalash;
  
• 
  kapsulyasiyalash;
  
• 
  gardishlardan so‘rish;
  

To‘qimachilik sanoati korxonalarida asosan aspirasiyalash, ya‘ni ajralib chiqayotgan changni o‘sha joyning o‘zidan ventilyator orqali so‘rib olish usuli qo‘llaniladi.
Yigiruv, to‘quvchilik va trikotaj fabrikalarida deyarli barcha mashinalar ventilyatorlar bilan ta‘minlangan bo‘lib, ular changli havoni mashinadan so‘rib oladilar va tozalash uskunalariga yuboradilar. Bundan tashqari havo oqimi bu korxonalarda texnologik jarayonda ham keng qo‘llaniladi. Odatda changli havoni so‘rish quvurlaridagi havo oqimining tezligi 8-14m/s qilib olinadi. Ammo, tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, aspirasiya sistemalarining magistral quvurlarida havo oqimining tezligi 20-25 m/s qilib olinsa, bu sistemaning ish samarasi yuqori bo‘ladi.

To‟qimachilik sanoatida changli havoni tozalash.

Bu juda muhim masala bo‘lib, to‘qimachilik korxonalarida bunga alohida ahamiyat beriladi. Chunki bu birinchi navbatda ishlovchilar salomatligiga ta‘sir qilsa, ikkinchidan texnologik jarayonning barqarorligiga, sifatli mahsulot tayyorlash, ekologik muhitni yaxshilash va qolaversa iqtisodiy ko‘rsatkichlarga ham sezilarli ta‘sir qiladi, ya‘ni uzunligi 15 mm dan ortiq bo‘lgan tolalarni chiqindilar bilan so‘rilib ketishiga yo‘l qo‘yilmasligi kerak.
Ma‘lumki,yigirish fabrikalarida chang asosan texnologik jarayonning dastlabki o‘timlarida ko‘plab ajralib chiqadi. Ana shu changli havoni uskunalardan samarali so‘rib olish va sexga tarqalib ketmasligiga yerishish, ushbu sexlarda ishlovchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilashga, hamda
mahsulot sifatiga katta ta‘sir qiladi. Ushbu uskunalardan so‘rib olingan changli havoni samarali va sanitariya me‘yorlari talablari darajasida tozalab berish hozirgi paytda eng muhim muammolardan biri hisoblanadi.
Changli havoni tozalash to‘qimachilik korxonalarida ilgari oddiy va sodda usullar, chang kameralari, chang yerto‘lalari, chang kanallari qo‘llash bilan amalga oshirilar edi. Ularda chang zarrachalari gravitasiya kuchlaridan foydalanib, ya‘ni o‘z og‘irligi bilan o‘tkazib tozalanar edi. Ular katta maydonlarni egallab, ish unumdorligi past, ko‘p energiya va ishchi kuchi talab qilar, tozalash samaradorligi qoniqarli emas edi (50-80%).

154

9-расм. Рециркуляцияловчи
Ma‘lumki sexdagi havo muntazam ravishda almashib turilishi kerak. Sexdagi havoni 15-20 karra almashtirilganda qish faslida sex harorati pasayib ketadi, nisbiy namlik ham me‘yordagidan oshib ketadi, natijada issiqlikning ko‘p sarf bo‘lishiga olib keladi. Atmosferaga chiqarib yuboriladigan havodagi changlanganlik darajasi yuqori bo‘lganligi uchun bu havoni sexga qaytib berib bo‘lmaydi.
Chang yerto‘lalari o‘rniga tozalash samaradorligi birmuncha yuqori bo‘lgan (85-95%) resurkulyasion filtrlar FT-2 qo‘llanilmoqda.
9-rasmda 2 pog‘onali FT-2 resurkulyasion filtrining sxemasi ko‘rsatilgan. Changli havo mashinalardan quvur 1 orqali so‘rilib, diffuzor 2 orqali ventilyator 3 bilan to‘rli baraban 4 kamerasiga yuboriladi va uning mayda to‘rli yuzasidan o‘tib, ichki qismiga tozalanib o‘tadi. Baraban mayda ko‘zli to‘r bilan qoplanadi (1sm² da 100-200 ko‘zlari bor). To‘rli barabanning yuzasida kalta tolalar va chang zarrachalaridan iborat qatlam hosil bo‘lib, havoni changdan tozalashda asosiy rol o‘ynaydi.