O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Kesib tushirish dastgohlariga qo‘yiladigan xavfsizlik talablari:
Doiraviy arrali kesib tushirish dastgohi arrasining ish bajarmaydigan qismi to‘silgan bo‘lishi lozim. Doiraviy arrali kesib tushirish dastgohlari old tomondan chetga suriladigan, ko‘tariladigan yoki olinadigan, kesish paytida uchib chiqadigan qirindidan xodimni himoya qiladigan ekran bilan to‘silishi
kerak.
Dastgohga teshigining diametri val diametridan katta bo‘lgan arra diskini o‘rnatish, shuningdek kichraytirish uchun qo‘shimcha halqa qo‘llash mumkin yemas.
Tasmali kesib tushirish dastgohining kesish polotnosida butun uzunligi bo‘ylab dastgohni ishga tushirish qurilmasi bilan blokirovka qilingan to‘siq bo‘lishi kerak.
Arra tasmasining qirqish joyidagi harakati tepadan pastga qarab yo‘nalgan bo‘lishi zarur.
Tasmali arraning polotnosi jilvirlangan bo‘lishi va yoriq, qavariq, ko‘ndalang, yegri, orqa qirrasi bukik, zanglash kavaklari bo‘lmasligi lozim.
Tasmali kesib tushirish dastgohlari to‘xtash va kesish polotnosi uzilgan paytda u jarohat yetkazishga yo‘l qo‘ymaydigan qurilmalar bilan o‘rnatilishi kerak.
Tasmali kesib tushirish dastgohlariga kesish polotnosini payvandlash uchun qo‘yiladigan qurilmalar uchqun sachrab chiqishidan to‘silishi lozim.
Jilvirli kesib tushirish dastgohlarining qirqish doiralari GOST 12.3.028-82 ―Yelbordan yasalgan asboblar va jilvirlash bilan ishlov berish jarayonlari. Xavfsizlik talablari‖ga javob beradigan himoya kojuxlari bilan to‘silishi kerak. Kojuxlarning tashqi yon tarafida qulay olinadigan yoki ochiladigan, ish holatida yesa ishonchli tarzda mahkamlanadigan qopqoqlar bo‘lishi lozim.
Chang olgich va undan so‘rish qurilmasiga ulangan havo o‘tkazgichlarda cho‘g‘ metall zarralari chang olgich va havo o‘tkazgichlarning ichki yuzalariga sachraganda paydo bo‘ladigan qurumlarni qulay tozalash imkoniyati ko‘zda tutilishi kerak.
So‘ruvchi qurilmada matoli filtrlar qo‘llanilsa mato olovga chidamli bo‘lishi yoki qurilmagacha bo‘lgan so‘rish hududida uchqun ushlagich o‘rnatilishi lozim.
Jilvirli kesib tushirish dastgohlari texnik jihatdan zaruriyat bo‘lsa, alohida so‘rish qurilmasi bilan jihozlanishi zarur.
Asbobning harakatlanish yo‘nalishi uning himoya kojuxida ko‘rsatkich bilan jihozlanishi kerak.
Tasmali yoki doirali arralarda qirqilayotgan materialni uzatilishi uning qo‘zg‘almas holatini ta‘minlaydigan va jarohatlanishga imkon bermaydigan maxsus moslamalar yordamida amalga oshirilishi kerak.
Doirali arralarni charxlash paytida barcha tishlarning uchi arra aylanish o‘qiga nisbatan bir xil masofada bo‘lishi saqlanishi lozim, tishlar orasidagi o‘yiqlar doirasimon shaklga ega bo‘lishi lozim.
Ishga yaroqsiz yoki siniq diskli arralardan foydalanishga ruxsat yetilmaydi.
Dastgoh ishlayotgan paytda jarohatlanishga yo‘l qo‘ymaslik uchun diskli arra yoki jilvirli kesish doirasining aylanish tekisligida turish, disk aylanayotgan vaqtda segmentlaridan qirindini surib chiqarish, shuningdek tanovarning kesilayotgan uchini tutib turish mumkin yemas.
Jilvirlab ishlov berish dastgohlariga qo‘yiladigan xavfsizlik talablari:
Jilvirlash dastgohlarining ishlov berish zonasi va jilvirlash toshlari hamda himoya qurilmasining devorlari qalinligi va mahkamlash konstruksiyasi, charxtosh singan vaziyatda qurilmaning butunligi va xodimlar xavfsizligini ta‘minlash GOST 12.3.028-82 ―Yelbordan yasalgan asboblar va jilvirlash bilan ishlov berish jarayonlari. Xavfsizlik talablari‖ga muvofiq amalga oshirilishi kerak.
Doirasi 60 m/sek. va undan yuqori tezlikda ishlaydigan silliqlash dastgohlarida ishlov berish zonasining ishlovchiga qaragan tarafi to‘siq bilan to‘liq yopilishi lozim.
Dastgohlarda silliqlash toshining aylanish chastotasi o‘zgaruvchan bo‘lsa, dastgohning ish tezligi unga o‘rnatilgan charxtosh uchun ruxsat beriladigan tezlikdan oshib ketishiga yo‘l qo‘ymaydigan qurilma ko‘zda tutilishi kerak.
Diametri 150 mm dan ortiq bo‘lgan jilvirlash va yelbor charxtoshlar, shuningdek 40 m/sek. dan kattaroq tezlikda ishlash uchun mo‘ljallangan charxtoshlar maxsus sinov stendida mexanik mustahkamlikka sinovdan o‘tishi va muvozanatlash (balansirovka) lozim.
Jilvirlash toshi, yelbor va olmos asbobi dastgohga maxsus o‘qitilgan xodim tomonidan o‘rnatishi zarur.
Asbobni dastgohga o‘rnatishdan oldin ko‘zga tashlanadigan nuqsonlar (darzlar, o‘yiqlar va hokazo)ni aniqlash uchun tashqi tekshirishdan o‘tkazish kerak.
Dastgohlarga mexanik mustahkamlikka sinovdan o‘tganligi haqida tamg‘a qo‘yilmagan, saqlash muddati o‘tib ketgan, yog‘och bolg‘acha bilan urib tekshirishda tiniqmas, dirildoq tovush chiqaradigan charxtoshlar, shuningdek darzlar, o‘yiqlar topilgan va tarkibida yelbor bo‘lgan qatlami ko‘chgan charxtoshlarni o‘rnatishga ruxsat yetilmaydi.
Dastgohning bir shpindeliga ikkita charxtosh (masalan, silliqlash va charxlash) o‘rnatilsa, ularning diametrlari farqi 10 foizdan oshmasligi zarur.
Diametri 125 mm dan ortiq bo‘lgan silliqlash charxtoshlari dastgohga o‘rnatilishdan oldin muvozanatlanishi lozim.
Charxlash va shilish dastgohlarining chang yig‘gichlarini tozalash va ularga tasodifan tushib qolgan mayda detallarni olib tashlash ishlari faqat charxtosh to‘liq to‘xtagandan so‘ng bajarilishi kerak.
Elektromagnit plitaga uzatilayotgan elektr kuchlanishining mavjudligi yoki yo‘qligi dastgohning boshqaruv pultida yorug‘lik signalizasiyasi bilan ko‘rsatilishi lozim.
Taglikni o‘rnatishda mahsulotning silliqlash charxtoshiga tegish nuqtasi shu charxtosh markazidan o‘tuvchi gorizontal tekislikdan 10 mm dan baland bo‘lmasligi hisobga olinishi zarur.
Taglikning silliqlash charxtoshi tarafidagi chetlarida o‘yiq, siniq va boshqa nuqsonlar bo‘lmasligi kerak.
Himoya ekrani charxtoshga nisbatan simmetrik qilib o‘rnatilishi kerak. Yekranning yeni charxtosh balandligidan kamida 150 mm dan ko‘p bo‘lishi kerak.
Ichki yuzalarni silliqlash dastgohlarida tanovarlarni mahkamlash patronlari old va orqa yon taraflarida bo‘rtiq bo‘lgan, ishlanayotgan tanovar uzunligi bo‘ylab rostlanadigan himoya kojuxlari bilan to‘silishi lozim.
Universal jilolash dastgohlarida charxtosh ish paytida noqulaylik tug‘dirmaydigan himoya kojuxi bilan to‘silishi kerak.
Jilvirlash dastgohlariga ishlov berish jarayonida jilvirlash charxtoshi tezligi o‘zgaruvchan yuritmalar o‘rnatilganda, asbobning mahkamlash moslamalari bo‘shab ketishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun qo‘shimcha choralar ko‘rilishi zarur.
Ishlov beriladigan detallar boshmoqlar va elektromagnit patronga o‘rnatiladigan ichki silliqlash dastgohlarida patronga elektr kuchlanishi uzatilganligi haqida yorug‘lik signalizasiyasi bo‘lishi lozim.
Mahalliy so‘rish qurilmalari va jilvirlash dastgohlaridan changli havoni chiqaradigan va tozalaydigan qurilmalar dastgohning ishga tushirish moslamasi bilan blokirovka qilinishi kerak.