Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

Tashkilotning asosiy tuzilmalarini tuzishdagi chora-tadbirlar:

• 
  idoralarni va aniq ish joylarini taqsimlashda keng qamrovli vazifalarni amalga oshirish;
  
• 
  aniq ish o’rinlariga ta’lluqli bo’lgan vazifa va majburiyatlarni belgilash;
  
• 
  turli tashkiliy vazifalarni muvofiqlashtirish;
  
• 
  ish joylarining klasterlarini tuzish;
  
• 
  alohida shaxslar, guruhlar o’rtasida aloqa o’rnatish.
  
• 
  vakolatlarning rasmiy chiziqlarini o’rnatish.
  
• 
  tashkiliy resurslarning alohida belgilarini ko’rsatib berish va ochib berish.
  

Bu juda muhim jarayon ekanligi va bu jarayon orqali boshqaruvchilar tashkilotning tashkiliy tuzilmasini loyihalashtiradilar.
Tashkiliy tuzilma bu tashkilotdagi ish joylarining rasmiy joylashuviga aytiladi. Bu tuzilma vizual ko’rinishda tashkiliy tuzilmada aks ettirilishi va ko’p maqsadlarga xizmat qilishi mumkin. Boshqaruvchilar tuzilmani yaratganlarida yoki uni o’zgartirganlarida ular o’z oldilariga oltita omilning echimini olgan tashkiliy tuzilmani barpo etish jarayoni bilan shug’ulanadilar: taqsimot, bo’limlarga ajratish, jamoa tarkibi, boshqarish diapazoni, markazlashtirish va markazlashmagan tizimga o’tish hamda rasmiylashtirish.
AdeOgayodagi “Wilson” sport tovarlari zavodida 150 ta ish o’rinlarida ishchilar ishlab (o’rtacha ular 20 yil davomida ishlab kelmoqdalar) ular milliy futbol ligasi uchun futbol buyumlarini ishlab chiqaradilar, aksariyat kollej va o’rta maktablardagi futbol o’yinlari uchun buyumlarni ishlab chiqaradilar. Zavodning har kunlik maqsadlarini amalga oshirish uchun ishchilari quyish, tikish, bichish, shnurlash va boshqa ishlarga taqsimlanadilar.
Bu mehnat faoliyatini alohida vazifalarga bo’lib olish bo’yicha taqsimlab olishga misol bo’la oladi. Ayrim xodimlar, ishlab chiqarish hajmini oshirish maqsadida, butun faoliyatini emas, balki bir yunalish bo’yicha ixtisosla-shadilar. Shuningdek, bu boshqarish moduli tarixiga kiritilgan mehnat taqsimoti tushunchasi sifatida bizga ma’lum.
Ixtisoslashtirilgan tarzda ishlash ishchilarning malaka va kunikmalari-dan samarali foydalanish imkonini beradi. Aksariyat korxonalarda ayrim vazifalar yuqori darajadagi ko’nikmalarni talab qiladi; boshqa vazifalar nisbatan pastroq darajadagi malakaga ega bo’lgan ishchilar ham qilishlari mumkin. Agarda yuqori malakali va juda murakkab vazifalarni amalga oshirishda barcha ishchilar ishlab chiqarish jarayonining barcha bosqichlarida ishtirok etganlarida, ishchilar o’zlarining malakalarini to’la ishga sola olmaydilar. Undan tashqari ishchilarning malaka darajasini ajratish, aks ettirish uchun malakasi past bo’lgan ishchilarga karaganda, malakali ishchilarning ish haqi nisbatan yuqori to’lanadi, barcha ishchilarning ish haqi yuqori malakali ishchilarga to’langanday to’lanishini amalga oshirish oson kechadi.
Resurlardan samarasiz foydalanish masalalari. Bu tamoyil orqali siz, nima sababdan jarayondan keyin mijozni tikayotgan kardiolog xirurglarni uchratish
mumkin emasligini tushunasiz. Uning o’rniga shifokorlar o’zlarining ish olib borish xonalarida xirurg operatsiyani tugatgandan so’ng mijozni tikishni o’rganadilar.
Ixtisoslashtirishning ilk tarafdorlari ixtisoslashtirish jarayoni ishlab chiqarish unumdorligini ancha oshirishi mumkinligini ta’kidlaydilar. Yigirmanchi asrning boshida umumlashtirish oqilona kechgan edi. Ixtisoslashtirish keng qo’llanilmaganligi sababli uning tadbiq etilishi doim ishlab chiqarishning yuqori unumdorligi bilan asoslangan, lekin 10-2 ilovada aks ettirilganidek yaxshi natijalar uzoqlashishi mumkin. Bu qaysidir holatda ixtisoslashish sabab insonning ishlashga bo’lgan ishtiyoqi so’nishi, zerikkanligi, charchaganligi, stress holati, past unumdorlik, past sifat, kechiqishlar sonining oshishi va kadrlar almashinuvi oqimi iqtisodiy samaradorlikka erishishga to’sqinlik qilishi mumkin.
TASHKILOTda:

• 
  Tashkilotning tashkiliy tuzilmasi va tashkilotning maqsadlariga erishish.
  
• 
  Ishchi joylarining tashkilot tashkiliy tuzilmasi doirasidagi rasmiy joylashuvi.
  
• 
  Tashkilotni tashkiliy loyihalashtirish tizimini aks ettirish.
  
• 
  Tashkilotda mehnatning ixtisoslashuvini o’zgartirish yoki yaratish.
  
• 
  Ayrim ish vazifalarining mehnat jarayonidagi taqsimlanishi kabilar muhim sanaladi.
  
• 
  Mehnatning ixtisoslashuvi natijasida kelib chiqadigan iqtisodiy samaradorlik va tejamli ishlab chiqarish.
  
• 
  Ixtisoslashuvning iqtisodiyotga ta’siri.
  
• 
  Iqtisodiyotning ixtisoslashuvga ta’siri
  

BUGUNGI FIKRLAR / QARASHLAR. Aksariyat boshqaruvchilar ixtisosla- shuv jarayoniga muhim omil sifatida qarab kelmoqdalar, chunki u ishchi-xodimlarga samaraliroq ishlashga yordam beradi. Masalan, “McDonald`s” kompaniyasi yuqori darajadagi mehnat taqsimotini tashkil etgan, chunki ular mahsulotlarni belgilangan vaqtda va samarali ishlab chiqarib mijozga etkazishi lozim. Shuning uchun ham buni
«tez» ovqat deyishadi. Bittasi buyurtma qabul qiladi, ikkinchi oshpaz gamburger tayyorlaydi, uchinchisi mijozga yetkazadi, boshqasi esa ichimliklarga buyurtma qabul qiladi. Boshqalari buyurtmalar paketini qabul qilishadi va hokazo.
Bu darajagi samaradolikni oshirishga qaratilgan ixtisoslashuv ishlab chiqarish unumdorligini oshirishga yordam beradi.
Haqiqatda, aksariyat Makdonalds xodimlariga buyurtmani qabul kilib olish, yozib olish uchun qancha vaqt kerakligini ko’rishingiz hamda yaxshi e’tibor bersangiz xodimlar uchun o’z vazifalarini bajarish uchun qancha vaqt sarflanganligi haqida yozib qo’yilganining guvohi bo’lasiz.
Lekin ayrim holatlarda ixtisoslashuvning qo’llanilishi ishlab chiqarish unumdorligining oshishiga olib kelmasligi ham mumkin. Shuning uchun ham “Avery Dennison”, “Ford”, “Avstraliya”, “Hallmark va American Express” kabi kompaniyalar me’yor darajada ixtisoslashuvni tadbiq etadilar va buning o’rniga ishlchilariga keng soha vazifa va ishlarni topshiradilar.