Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

Xizmat ko’rsatish va ishlab chiqarish.

Har bir tashkilot qandaydir mahsulot ishlab chiqaradi . Baxtga qarshi har bir korxona ham bir xil mahsulot ishlab chiqarmaydi, masalan mashina, telefon vahokozo. Bunung sababi AQSh iqtisodiyoti orqali tushuniladi ya’ni AQSh iqtisodiyotida yaratuvchilik va xizmat ko’rsatish savdosi kiradi. AQShda 77 foyiz biznes servis korsatish hisoblanadi. Yevropa ittifoqida esa bu korsatkich 73 % ga teng. Ammo rivojlanmagan davlatlarda servis korsatish kam darajada rivojlangan, masalan, Niagarada 33 % iqtisodni tashkil qiladi. Laosda esa 37% va Malayziyada 38% iqtisodiyotni tashkil etadi.
Ishlab chiqarishda kimning fikri muhum? Balki kompaniyalar boshqaruvchilari kimki kerekli balki resurslar bilan taminlovchi yoki happasidan so’ng narx va sifatni belgilovchilardir? Balki ular ishlab chiqaruvchilardir kimki mahsulut yoki xizmatlarni yekazib beruvchi?Balki ular distributerlardir kimki qachon va qayerda mahsulotlar istemolchilarga kerak bo’lishini belgilovchilardir? Umuman olganda ularning hech biri emas! Narxlar zanjirida faqatgina istemolchilar eng katta kuchga egadur. Faqatgina istemolchilargina mahsulotning bahosini va yaratishni belgilovchilar hisoblanadi. Bu borada menejerlar istemolchilarga toliq bo’sunishlari shartdur¹⁸.

2. Rasmiy va norasmiy tashkilotlar

Har bir mehnat jamoasida rasmiy munosabatlar bilan bir qatorda norasmiy munosabatlar mavjud bo‘ladi.
Agar rasmiy munosabatlar buyruqlar, farmonlar orqali belgilansa, norasmiy munosabatlar esa hech kim va hech narsa orqali belgilanmaydi. Shuning uchun ham boshqaruv jarayoni funksional rasmiy tashkilot yaratilishiga olib keldi. Lekin shuni bilish kerakki har qanday rasmiy tashkilot ichida norasmiy tashkilotlar ham mavjud, ular tashkilotlar siyosatga o‘z ta’sirini o‘tkazishi mumkin. Har bir mehnat jamoasining a’zosi bir vaqtning o‘zida ko‘pgina guruhlarga tegishli bo‘lishi mumkin.

Maqsadga erishish uchun rahbar istagi bilan yaratilgan odamlar guruhi, rasmiy guruhlar deb ataladilar.

Ularning birinchi vazifasi konkret topshiriqlarni va vazifalarni bajarish bo‘lib hisoblanadi. Odamlar o‘rtasidagi munosabatlar har xil normativ hujjatlar bilan reglamentlanadi: qonunlar, farmonlar, buyruqlar va boshqalar.


¹⁷ Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012 . 130-131-betlar.
¹⁸ Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012 . 516-520-betlar