Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

2-jadval.

Xizmatchilar mehnatining mazmuni va ish vaqtlari sarflanishini o’rganishning har xil usullarini qo’llashning maqsadga muvofiqligi

Usul	Qo’llashning maqsadga muvofiqligi	Afzalliklari	Foydalanishdagi qiyinchiliklari va kamchiliklari
Ish vaqtini o’zini o’zi suratga olish (mehnat ele- mentlarining ro’yxatisiz)	Ishni tashkil qilishning boshlang’ich o’rganishida. Mehnatning mazmuni va ish vaqti sarflanishini bir vaqtda o’rganishda. Anketa surovlari ele- mentlariga ega tadqi- qotlarning kichik ko’lamlarida	Tejamli	Ma’lumotlarni guruhlarga ajratish va ishlab chiqishdagi mu- rakkablik. Natijalarning etarlicha aniq emasligi. Xodimning aybi bo’yicha ish vaqtini yo’qotilishini to’liq aniqlamaydi
Ish vaqtini o’zini o’zi suratga olish (mehnat elementla- rining ro’yxati bilan ish vaqtini	Mehnatning mazmunini oldindan o’rganish sharoitlarida. Tadqiqotlarning kattaroq ko’lamlarida. Mehnatning mazmunini oldindan o’rganish sharoitlarida	Ko’p mehnat talab qilmaydi, tejamli ma’lumotlarni ishlab chiqishda qulay. Natijalarning o’zini o’zi suratga	Natijalarning yetarlicha aniq emasligi. Xodimning aybi bo’yicha ish vaqtini yo’qotilishini to’liq aniqlamaydi. Tejamli emas, o’tkazish ko’p mehnat talab qiladi, xodimlarga qoniqarsiz ta’sir

suratga olish)		olishga qara- ganda kattaroq aniqligi Boshqa usullar bilan olingan ma’lumotlarni nazorat qilish uchun foydalanish mumkin	ko’rsatadi
Bir zumli kuzatish usuli	Ommaviy kuzatishlarda tanlab olish usuli kabi qo’llaniladi. Mehnatni tashkil qilishni boshqa usullari bilan oldindan o’rganish maqsadga muvofiqdir. Boshqa usullar bilan olingan natijalarni nazorat qilish usuli kabi qo’llaniladi	Natijalarning yetarlicha aniqligi, tejamligi	Ko’zatuvchilarning yuqori malakasini talab qiladi
Anketali va og’zaki so’rovlar	Zarur bo’lganda bevosita ishlovchilarning muammolari va ularning hal qilish yo’llari haqidagi fikrlarini aniqlash	So’ralayotgan tadqiqotning predmeti va muammoni hal qilish yo’llarini g’oyatda chuqur biladilar	Anketani tuzuvchining yuqori malakasini talab qiladi. So’ralilayotganlarning sub’ektiv fikriga asoslanadi

• 
  bir zumli kuzatishlar usuli, har xil kategoriyali MTX va xizmatchilar mehnatining mazmuni va ish vaqtini sarflanishini o’rganish uchun qo’llaniladi. Kuzatishlarni o’tkazish tamoyili va uslubiyoti ishchilar mehnatini sarflanishini o’rganish kabidir, faqat ba’zi bir xususiyatlar mavjud. MTX va mutaxassislar mehnatiga nisbatan qayd etish payti deb kuzatiluvchini kuzatuvchi nazar doirasiga tushgan paytini hisoblash kerak.
  

Xodim ish joyida yo’q bo’lganda kuzatuvchi uni yo’q bo’lganligi sabablari haqidagi ma’lumotlarini qayd daftarda qilingan yozuvi bo’yicha olishi mumkin.
Mehnatning mazmuni va vaqtni sarflanishi tuzilishini o’rganishning har bir usulini ma’lum sharoitlar uchun qo’llash mumkin, u tegishli afzalliklar va kamchiliklarga ega .
Teranlik darajasidagi qadriyatlar, shaxsiyat va ishdagi afzaliklar juda xam muxim bo’lib qoladi. Juda xam chuqur darajadagi bunday farqlar, tashkiliy ishlar, rag’batlantirish, muomalada bo’lish, liderlarga o’z munosabatini bildirish, muzokaralar olib borish va umuman, ishda o’zini qanday tutishga odamlar e’tibor bilan ta’sir ko’rsatishayotganining ko’rish mumkin. Nima uchun xilma-xillik mehnat zaxiralari bunchalik muxim ahamiyat kasb etadi?
Xilma-xillik uchun In’s top-50 kompaniyalari xilma-xillik ro’yxatida baholangan raqamni, AT&T kompaniyasining ovozli aloqa xizmati xilma-xillikning kuchli afzallik jihatlarini e’tirof etadi.
Xilma-xillik bo’yicha kompaniya direktori shunday deydi: “turli-tuman, isde’dodli va o’z ishiga sitqi dildan munosabatda bo’ladigan odamlar AT&T ning muvaffaqiyatlari uchun muxim ahamiyatga ega. Yaxshi ma’lumotli, xilma-xil ishchi kuchini investitsiya bilan ta’minlash orqali raqamli sohada, global iqtisodiyotda Amerikaning lider bo’lib qolishiga yordam berishimiz mumkin.”
BP Britaniya – energetika kompaniyasi shunday hisoblaydi: yetkazib beruvchi tarqatish orqali, ya’ni mahsulot yetkazuvchi ayollar va ozchilikdan foydalanish shundan kafolat beradiki, kompaniya juda ham past narxda eng yaxshi mahsulotlar va xizmat ko’rsatish turidan bahramand bo’ladi.