O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

12.1.2-rasm SHAU-AV shkafini prinsipial elektr sxemasi

3. 
   Mikroiqlimni avtomatik boshqaruvchi «Sreda-1» tipidagi tizim.
   

―Sreda-1‖ tipidagi tizim 8 tagacha seksiyaga ega bo‘lib, sabzavot va kartoshka saqlash omborxonalaridagi har oratni avtomatik ravishda nazorat qilish, o‘lchash va rostlash uchun foydalaniladi. U aktiv shamollatishni va isitishni, shuningdek sovitish mashinalarini avtomatik va qo‘l rejimda boshqarish imkoniyatiga ega.
―Sreda-1‖ ventilyator yordamida atrof - muxitdan olib saqlanayotgan maxsulotga yuborilayotgan xavo har oratini avtomatik proporsional boshqarishni ta‘minlaydi. Bu tizim bir vaqtni o‘zida saqlanayotgan maxsulot massasi va omborxona yuqorisidagi har oratni boshqaradi.
Boshqarish jarayonida ―Sreda-1‖ tizimi xavo yuboruvchi kanaldagi har oratni ±20⁰ S chegarasida avtomatik nazorat qilishini va omborxonaning 39ta nuqtasida datchiklarni qo‘lda almashlab ulash bilan har oratni qiymatini o‘lchashni ta‘minlaydi. Datchiklar sifatida qarshilik termometrlari foydalaniladi. Boshqarish bloklari yordamida har oratni omborxonaning nuqtalarida berilgan qiymatdan




12.2.1-rasm. Sabzavot saqlash omborxonasining bitta seksiyasidagi isitish shamollatish uskunalarini joylashish sxemasi
og‘ishi xaqida, ijrochi mexanizmlar ishi xaqida va boshqarish rejimi xaqida ma‘lumot yorug‘lik signallash yordamida amalga oshiriladi. 12.2.1-rasmda isitish- shamollatish uskunasini sabzavot saqlash omborxonasining bitta seksiyasida joylashish sxemasi, 12.2.2-rasmda esa ―Sreda-1‖ tizimini funksional sxemasi ko‘rsatilgan.Sabzavot omborxonanig har bir seksiyasida ikkita retsirkulyasiya- isitish agregati RIA (12.2.3-rasm), xavo xaydovchi ventilyator M, ijrochi mexanizm IM bilan aralashtirgich klapan, klapanni qizdirgichi EK va bir necha xavo har oratini datchiklari: VK₁₀ yuqori zonada, kanaldagi VK_k va saqlanayotgan maxsulot massasi har orati datchiklari VK_m o‘rnatilgan.
Saqlanayotgan maxsulot massasining har orat datchigi kartoshka uyumi yuqoridan 0,5...0,7 metr chuqurlikda metal trosda o‘rnatiladi. Har bir seksiyada bittadan ikki pozitsiyali rostlagich R_m uchun va RR har orat farqi rostlagichi uchun VK_m har orat datchigi va maxsulot massasi har oratini nazorat qilish uchun 3..4 ta datchik o‘rnatiladi.
YUqori zona har orat datchigi VK₁₀ bo‘sh zona oralig‘ining o‘rtasida, shimoliy seksiyalarda esa shimoliy devordan 1-1,5 m masofada o‘rnatiladi.VK_k har orat datchiklari tarqatish klapanidan oldin ventilyatordan keyin xavoni chiqarish kanalida o‘rnatiladi: birinchi datchik R lagometri uchun, ikkinchisi ventilyatorni qo‘shishi va o‘chirishni boshqaruvchi ikki pozitsiyali har orat rostlagichi R_k uchun, uchinchi ijrochi mexanizm IM yordamida aralashtirgich klapanini boshqaruvchi proporsional harakat li R_p rostlagichi uchun, tashqi xavo har oratining o‘lchovi VK_m har orat datchigi omborxona devoridan 0,5 m dan yaqin bo‘lmagan masofada va quyosh nurlari tushmaydigan joyga o‘rnatiladi. Uskunani ishga tushirish va to‘xtatish rostlagich signaliga asosan avtomatik ishga tushiriladi, qo‘lda esa KM1...KM5 magnit ishga tushirgich yordamida amalga oshiriladi. (94-rasm)



12.2.3-rasm. “Sreda-1” tizimini ishlash prinsipini funksional sxemasi
Har oratni omborxonaning 8ta seksiyasida berilgan qiymatdan chetga chiqishini 32 ta har orat datchiklari VK_m1, VK₀1, VK_k 1...VK_m8, VK_v8, VK_k8 va VK₁..VK_k8 yordamida o‘lchanadi va 32 ta o‘lchov bloklaridagi va misollar BI3_m4...BI3_k8, BI31...BI38 dagi elektr signaliga o‘zgartiradi. O‘zgartirilgan analog signal BI3_m11...BI3_k8 24 bloklardan DPR (IPR) ikki pozitsiyali rostlagichlar BRD (TB) taqsimlash bloklari yordamida RE1 elektron relega beriladi, BI31..BI38 8ta bloklardan esa PR proporsional rostlagichi BRD (TB) taqsimlagich bloklari yordamida RE2 elektron bloklariga beriladi. RE1 va RE elektron relelar anolog signalni releli-signalga o‘zgartiradi va BR1 va BR2 elektromagnit relelar blokiga uzatadi.BR1 va BR2 rele bloklaridan signallar yana shunday sinxron ketma- ketlikda BRD DPR va BRD PR taqsimlash bloklarida kommutatsiyalanadi va mos BU1...BU8 boshqarish bloklariga uzatiladi. Bu bloklarda har oratni berilgan qiymatda ushlab turishini ta‘minlovchi omborxona IM ijrochi mexanizmlarini boshqaruvchi komanda hosil qilinadi.
Shunday qilib BI3, RE va BR bloklari ikki pozitsiyali va proporsional boshqarish zonali rostlagichlar hosil qiladi, BRD DPR va BRDP taqsimlagich bloklari esa yuqori zona, maxsulot massasi va omborxonaning har bir seksiyasiga
xavo beruvchi kanalning har oratini ketma-ket so‘roqlab turish uchun sinxron avtomatik almashlab ulagich hosil qiladi. Ular omborxonaning kerakli seksiyalarida har oratni boshqarish uchun IM ijrochi mexanizmlarni sinxron navbat bilan qo‘shishini amalga oshiradi. BE elektron blok uzluksiz kuchlanish impulslari ishlab chiqadi, ular yordamida bloklaridagi elektromagnit relelar navbat bilan aniq bir vaqt ushlab turgan holda ishga tushiriladi va to‘xtatiladi.OB umumiy blok barcha sxemalar va programmali vaqt relesi manbalariga ega. RR har orat farqi rostlagichi tashqi va ichki xavo har oratlarini taqqoslaydi va tashqi xavo har orati saqlanayotgan maxsulot har oratidan past bo‘lsa sovitish rejimida ventilyator ishga tushiriladi.
«Sreda-1» blok tizimlari 194
BE elektron bloki BRD DPR va BRDP (12.2.3-rasm) tarqatgich bloklarini boshqarish uchun foydalaniladi. U topshiriq beruvchi generatorda, boshqarish triggeridan, multivibratorlardan va vaqtni vыderjki elementlaridan tashkil topgan.
Generator harakat davri 20..50 s bo‘lgan va boshqarish triggerini ishga tushirish uchun kerakli impulssini ishlab chiqadi (12.3.4-rasm). U VT1 va VT2
triodlardagi ikki bazali diod sxemasi bo‘yicha yig‘ilgan. VD9 va VD10 diodlarda 24V o‘zgaruvchan kuchlanish amplitudasini ikki yarim davrli cheklagichi
bajarilgan. Bu manba chastotasi 50Gs ni R17 qarshiligiga beriladi va cheklagichdan S9 kondendasator orqali VT1 triod bazasiga keladi.Sxemaga