O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti


Asbobladagi yeyilishga chidamli qoplamalarning ishlatishdagi



Download 2,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet115/122
Sana01.01.2022
Hajmi2,97 Mb.
#297994
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   122
Bog'liq
wzzVRtjXaqtawYSsjn36umLR9G9UQozSJRDSuvji

7.5. Asbobladagi yeyilishga chidamli qoplamalarning ishlatishdagi 
xossalari 
 
VPT  usuli  kesuvchi  asboblarning  ishlatishdagi  xossalarni  yaxshilash  yo‟li 
sifatida keng qo‟llaniladi. Kesuvchi asbobning ishlatishdagi xossalari uning ishchi 
yuzalarida kechayotgan jarayonlarning, yoki tribotexnik va kimyoviy - oksidlovchi 
jarayonlarning, faolligi bilan belgilanadi.  
Acbobsozlik  materiallar  yuzalariga  yotqizilgan  qoplamalar  ishqalanish 
kuchni  jiddiy  kamaytirishi  aniqlangan,  shu  bilan  birga  bu  hodisa  kuchayadi  ham 
ba‟zi metallarning oksidlaridan tayyorlangan termodinamik chidamlili qoplamalar 
uchun,  ham  geterofazali  tuzilishga  ega  bo‟lgan  va  ishlatish  temperaturalarida 
dissotsiatsiyaga  moil  qoplamalar  uchun.  Ishqalanish  kuchning  eng  sezilarli 
kamayishi  Al
2
O
3
  va  Mendeleev  jadvalining  VI  guruhdagi  qiyin  eriydigan 
metallarning nitridladan tayorlangan qoplamalarda kuzatiladi. Kesish tezligi (yoki 
temperatura) oshganda ishqalanish kuchi oshadi, maksimumga yetadi va keyin bir 
oz  pasayadi.  Nisbatan  katta  bo‟lmagan  tezliklarda  kesish  tezligi  oshganda 
ishqalanish  kuchini  ham  oshishi,  temperaturani  plastiklik  oshishiga  va  plastik 
deformatsiyaga  qarshilikni  kamayishiga  olib  keladigan  atomlarning  tebranish 


144 
 
takrorligiga  ta‟siri  bilan  izohlash  mumkin.  Bu  faol  ishqalanish  markazlarni 
ko‟payishiga va natilada ishqalanish kuchni ham oshishiga olib keladi.  
Yuqori temperaturalarda ishqalanish kuchini pasayishi oksidlanish va yupqa 
oksid  qatlamlarni  hosil  bo‟lishi  bilan  bog‟liq.  Bu  jarayonning  faolligi  qoplama 
tarkibiga  va  ishqalanayotgan  materialga  ko‟ra  oshadi  va  500…600
0
С  oraliqda 
maksimumga  yetadi.  Ishqalanish  koeffitsientning  pasyishi  nuqtai  nazardan  eng 
yuqori  samarani  mustahkamligi  past  bo‟lgan    Ме
2
О,  МеО
2
  и  МеО
3
  turdagi 
oksidlar beradi. 
Ishqalanish  pasayishi  ba‟zi  nitridlarda  kuzatiladi,  bunday  nitridlarning 
parchalanishi  atomar  azot  paydo  bo‟lishiga,  uni  qoplamani  kristall  panjarasiga 
singishiga  va  qoplamani  alohida  sirt  energiyasi  kichik  bo‟lgan  qatlamli  bloklarga 
ajralishiga  olib  keladi.      Bunday  bloklarni  o‟sishini  mezostrukturaviy  to‟plamlar 
deb  ko‟rish  mumkin.  Bundan  tashqari,  atomar  azot    mikroskorik    zo‟riqishlar 
joylarida yig‟ilib, qoplamani bo‟shashtiradi. Shunda hosil bo‟lgan mikrozarrchalar 
qattiq moylash vosita vazifasini bajaradi.  
Ishqaklanish  o‟zgaruvchan  jarayon  bo‟lib,  u  kuch  va  ishqalanish 
koeffitsientining o‟rtacha qiymati hamda tebranish takrorligi va amplitudasi bilan 
ajralib  turadi.  Oxirgi  ikkita  ko‟rasatkich  matritsa  turiga,  qoplama  tarkibiga  va 
o‟zaro  ta‟sir  sharoitlarga  bog‟liq.  Kesish  tezligini  oshishi  bilan  ishqalanish 
kuchning amplitudasi oshib boradi, taqrorlik esa ekstremal ravishda, minimumdan 
o‟tib,  o‟zgaradi.  Ishqalanish  kuchining  takrorligi  va  amplitudasi  adgezion 
bog‟lanishlarning paydo bo‟lish va uzilish jarayonlarini tasvirlaydi, shuning uchun 
bu  ko‟rsatkichlar  yordamida  ishqalanish  kuchining  o‟rtacha  qiymati  bilan  birga 
qoplama tarkibini va o‟zaro ta‟sir sharoitlarini baholash mumkin.  
 
 
 
7.7  rasm.  45  markali  po‟lat  P6M5 
markali tezkesar po‟lat bilan yo‟nilganda 
kesish tezlikni chidamliligiga bog‟liqligi: 
1  –  qoplamasiz;  2  –  MoS  dan  qoplama;  
7.8  rasm.  12Х18Н10Т  markali 
po‟lat  BK6  qattiq  qotishmali  plastina 
bilan 
yo‟nilganda 
kesish 
tezlikni 
chidamliligiga 
bog‟liqligi: 

– 


145 
 
3  –  CrN  dan  qoplama;  4  –  TiN  dan 
qoplama; 
qoplamasiz; 2 – CrN dan qoplama;  3 – 
TiN  dan  qoplama;  4  –  ZrN  dan 
qoplama; 
 
Asbob  sirtidagi  qoplama  har  doim  ishqalanish  kuchining  amplitudasini 
kamayishiga  va  tebranish  takrorligini  oshishiga  olib  keladi.  Oksid  va  nitrid 
qoplamalar  ishqalanish  kuchining  amplitudasini  eng  katta  miqdorda  kamayishiga 
olib keladi. Ishlatish davomida yupqa oksid qatlamlarni paydo bo‟lishi ishqalanish 
kuchining amplitudasini va tebranish takrorligini kamaytiradi. 
Kesuvchi  asbobning  ishlatish  davomidagi  umumiy  ish  ko‟rsatlichi  –  uning 
chidamliligidir, ya‟ni qabul qilingan o‟tmas bo‟lib qolish chegarasigacha bevosita 
ishlash vaqti. O‟tmas bo‟lib qolish omili sifatida kesuvchi asbobning ketingi yuzasi 
bo‟yicha  yemirilish  darajasi  qabul  qilingan,  ya‟ni  ketingi  kesuvchi  yuzada  1,0 
mmli  faskani  hosil  bo‟lishi.  7.5  rasmda  tezkesar  po‟latdan  tayyorlangan 
keskichlarning, 7.8 rasmda BK6 dan tayyorlangan qattiq qotishmali plastinalarning    
kesish tezlikni chidamliligiga bog‟liqligi keltirilgan. 
Keltirilgan  natijalar  kesuvchi  asbobning  VPT  usuli  bilan  yotqizilgan 
qoplamalarning yuqori samaradorligini ro‟rsatadi.  
 
 
 
 
 
 
 

Download 2,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish