O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

,
V
q
Q
p
p


 
(2.41) 
 
bunda   
p
q
  -  solishtirma  elektr  energiyaning  hisobiy  miqdori  (SEE), 
Dj/mm
3
; 
V
  -  elektrkontaktlar  orasida  joylashgan  homakining  ishnayotgan  hajmi, 
mm
3
 . 
 
 
 
 
3. IONLI SINGDIRISH USULI 
 
3.1. Ionli singdirish usulining fizikaviy asoslari 
 
Ionli  singdirish  deb  nishonning  ustki  qatlamlariga  singish  uchun  energiyasi 
yetarli  bo‟lgan  ionlashgan  atomlarni  singdirish  jarayoniga  aytiladi.  Berilgan 
singdirish 
sharoitlarda 
bu 
usuldan 
muvaffaqiyatli 
foydalanish 
uchun 
shaklanayotgan sirt strukturalarning elektrik va mexanik xossalarini bashorat qilish 
va  boshqarish  imkoniyati  bilan  belgilanadi.  Ionli  singdirish  (ionli  legirlash) 
yuzalarning modifikatsiyalangan strukturalarini hosil qilish hisobiga puxtalashning 
istiqbolli usullardan biridir.  Ionli singdirish yarim o‟tkazgich materiallarni, metal 
va  qotishmalarni,  keramika  va  plastmassalarni  legirlash  uchun  sanoatda  keng 
qo‟llaniladi [1,2].  
Moddaning  qattiq  jism  zarrachalari  bilan  o‟zaro  ta‟siri  natijasida 
singdirilayotgan  ionning  kinetik  energiyasi  kamaydi,  yani  ion  sekinlashadi.  Ion 
harakatining umumiy traektoriyasi bo‟ylab bosib o‟tgan yo‟l uzunligi “R” deyiladi, 
singditalayotgan  ionni  nishon  sirtiga  tik  yo‟nalishda  to‟xtagancha  bosib  o‟tgan 
masofa esa proektsiyalangan yo‟l uzunligi “R
р
” deyiladi. Ionni qattiq jismda bosib 
o‟tgan  yo‟li  unung  boshlang‟ich  energiyasiga  va  massasiga  hamda  ishlanayotgan 
xomakining  fizikaviy  xossalariga  bog‟liq.  Ionning  amorf  va  mayda  donali 
polikristal  strukturali  materialda  o‟rtacha  bosib  o‟tgan  yo‟lni  quyidagi  formula 
orqali baholash mumkin: