O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

9
8
7
6
5
4
3
2
1
k
д
k
п
k
k
k
p
k
k
k
k
0
s
D
P
S
V
k
X





 
(2.20) 
 
bu  erda  Х  –  sirt  yuzasining  gadir-budurligi  xususiyatlari  (Ra  –  yuzaga 
dirbudurligi,  ν  va  b  –  boshlangich  qismning  nisbiy  tayanch  egri  chizigi);  V  – 
dumalatib puxtalash tezligi; D – rolikning diametri; ρ
р
 – rolik profilining radiusi; Р 
–  rolikni  yuzaga  bosim  kuchi;  υ
д
  –  detalning  aylanish  tezligi;  ρ  –  detalning  o‟q 
kesimidagi  radiusi;  S  –  surish  qiymati;  γ  –  surish  yo‟nalishi  bo‟yicha  rolikning 
aylanish  o‟qiga  nisbatan  o‟rnatish  burchagi;  s
п
  –  ko‟ndalang  yonalish  bo‟icha 
surish qiymati; k
0
, k
1
, …, k
9
 – 2.4 jadvaldagi koeffitsientlar.  
Detalning aniqligi va sirt sifatini yaxshilash uchun dumalatib puxtalashdan 
keyin yakuniy ishlov berish (yupqa qatlamni yo‟nish va tekislah) qo'llaniladi. 
 
Rolik bilan sirt yuzalarini dumalatib puxtalashning empirik koeffitsientlari  
 
2.4-jadval 
Po
‟l
at
 
X 
k
0 
k
1 
k
2 
k
3 
k
4 
k
5 
k
6 
k
7 
k
8 
k
9 
20 
 
Ra 
 
139,4  -0,18 
0,3 
0,5 
-0,28  -0,18  -1,15  0,97 
0,33 
0 
ν 
 
7,6 
20,2 
-0,28  0,32 
-0,61  0,58 
-0,55  0,46 
0,6 
0,4 
b 
 
0,02 
0,24 
-0,08  1,13 
-0,19  0 
0,46 
-0,42  -0,19  -0,05 
45 
 
Ra 
 
228,6  -0,11 
0,47 
-0,78  -0,22  -0,26  -1,15  0,86 
0,27 
0 
ν 
 
0,4 
-0,07 
-0,12  0,31 
-0,3 
-0,27  -0,29  0,66 
0,02 
0,27 
b 
 
0,04 
0,16 
-0,08  0,12 
0,12 
0 
0,58 
-0,62  -0,11  -0,04 
70 
 
Ra 
 
287 
0 
0,5 
-0,75  -0,38  -0,21  -1,27  1,05 
0,39 
0 
ν 
 
0,21 
-0,08 
-0,11  0,3 
-0,11  0,75 
-0,33  0,77 
0,07 
0,23 
b 
 
 
0,08 
0,06 
-0,11  0,11 
0,17 
 
0 
0,61 
 
-0,72  -0,16  0,06 
 

---

47 
 
2.4. Teshiklarni kalibrlash
 
 
Kalibrlash - bu maxsus asbob yoki sharni tortib teshiklarni kengaytirishdir, 
bunda    ma'lum  taranglik  miqdoriga  ko'ra  asbobning  o‟lchamlari  teshikning 
dastlabki  o'lchamidan  katta  bo‟ladi.  Maxsus  asbob  sifatida  dorn  ishlatiladi  va 
shunda  kalibrlash  jarayoni  dornlash  yoki    silliqlab  tortish  deb  ataladi. 
Kalibrlashning  asosiy  turlari  2.5.  rasmda  ko‟rsatilgan.  Kalibrlash  vositalarining 
deformatsiya  qiluvchi  elementlari  asbobsozlik  po'latlar  va  VK  markali  qattiq 
qotishmalaridan tayyorlanadi. Moylash vositalar  sifatida sulfofresol, MP-1, MP-2, 
ACM-1, ACФ-3 kabi moylash-sovitish suyuqliklari qo'llaniladi. 
Kalibrlash  jarayonining  asosiy  texnologik  parametri  quyidagi  formulada 
aniqlanadigan taranglik hisoblanadi: