O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

 
 
       Bundan
 
 
  
 
   
  
 
   
  
 
  
       
 
(1.19) 
 
PTni  energiyasi  oshganda  jarayon  temperaturasi  ham  oshadi, shunda  (1.13) 
shart  bajarilishi  uchun  puxtalash  tizimining  entropiyasi  kamayishi  kerak.  Demak, 
puxtalangan strukturani  rivojlanishi manfiy entropiya manbalari paydo bo‟lishini 
nazarda tutadi.    
Shundan  qilib,  har  qanday  puxtalash  usuli  energetik  oqimi  ta‟sirida 
materialning dastlabki strukturasini o‟zgarishiga olib keladi. Puxtalash texnologiya 
ma‟lum  puxtalash  tizim  doirasida  amalga  oshadi:  puxtalanish  ob‟ekti,  tashqi 
puxtalovchi  energetik  ta‟sir,  ochiq  termodinamik  tizimning  aktivatsion  va 
dissipativ  kanallarning  majmuasi.  Hosil  bo‟layotgan  puxtalangan  struktura 
rivojlanish  jarayonida  bir  qator  dissipativ  strukturalardan  o‟tishi  kerak,  shuning 
uchun ketma-ket kechayotgan texnologik jarayonlar bir-biriga bog‟liq. Ko‟pchilik 
ishqalanish  uzellarning  ish  rejimlari  ham  tribotexnik  jarayonda  hosil  bo‟ladigan 
dissipativ  strukturalarning  rivojlanishi  bilan  bog‟liq,  shuning  uchun  bunday 
birikmalarni  yaratish  jarayonida  buni  hisobga  olish  lozim  [15].  Xuddi  shunday, 
boshqa  yuklanish  sxemalarida  puxtalanish  jarayonida  dissipativ  strukturalarni 
ikkilamchi  strukturalar  bilan  bog‟liqligini  kuzatish  mumkin.  Puxtalanishni 
texnologik  tizimlarida  dissipativ  strukturalarning  rivojlanish  imkoniyatini 
yorituvchi umumlashgan termodinamik munosabatlarni ko‟rib chiqamiz.  

---

22 
 
Ko‟pchilik puxtalash texnologiyalarda tashqi ta‟sir sirt bo‟ylab taqsimlangan 
bo‟ladi, energetik aktivatsion-dissipativ strukturaviy jarayonlar esa hajmda amalga 
oshadi,  buni  hisobga  olib,  umumiy  ko‟rinishda  puxtalash  jarayonni  birinchi 
termodinamika qonunni quyidagicha bo‟ladi:  
 
∫ ∫
 
  
(
  
  
  
)
 
 
  
       
  ∫ ∫
 
  
(
  
  
  
)
 
 
  
          ∫ ∫
 
  
(   
  
  
)
 
 
  
       
 
(1.20) 
 
Bundan energetik oqimlar balansi tenglamasi kelib chiqadi 
∫
 
  
(
  
  
  
)
 
     ∫
 
  
(
  
  
  
)
 
     ∫  
 
  
(
  
  
)
 
     ∫
  
  
 
 
  
  
  
 
(1.21) 
 
Shunda puxtalash jarayonida entropiya tenglamasi bunday ko‟rinishni oladi: 
    ∫
 
  
(
  
  
)
 
  
 
 
 
*∫
 
  
(
  
  
  
)
 
     ∫
 
  
(
  
  
  
)
 
    
  
  
∫
  
  
 
  +
 
(1.22) 
 
yoki 
   
 
 
*∫
 
  
(
  
  
  
)
 
     ∫
 
  
(
  
  
  
)
 
    
  
  
 +