O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Tir va Sidon 
shaharlari bu yo’nalishda faol harakat qiladilar. Er. a w 1100 
yilda 
Tir Shimoliy Afrikada 
o’z koloniyasi 
Utikani 
barpo qiladi. Taxminan shu 
vaqtda Tir 
shahri 
Ispaniyada Gades 
koloniyasini tashkil qiladi. Finikiyaliklar 
G'arbiy Sitsiliya, Sardiniya, Malta va Balear orollarini 
ham egallaydilar. 
Tir va
Sidon 
shaharlari birlashib yagona davlat tuzadilar. Tir-Sidon podsholigi podsho 
Xiram 
(Er. aw . 969-936-yillar.) davrida gullab-yashnaydi. Finikiya shaharlari 
Tir,
Sidon va Bibl 
tranzit savdo bilan shug'ullanib, 
Misr va Bobilda 
ishlab chiqarilgan 
mahsulotlarini 
Yunonistonga, 
yunon hunarmandchilik mahsulotlarini 
Sharqqa
sotadilar. 
Finikiya 
kemalari 
yo’l-yo’lakay dengiz qaroqchiligi bilan ham 
shug'ullanganlar.
Falastin shohligi, Isroil, Nudiya shohligi va Dovut Sulaymon podsholigi
davri sivilizatsiyasi. Arabiston va undagi qabilalar va davlatlar sivilizatsiyasi
Madaniy jihatdan Ebla Shumer sivilizatsiyasi yutuqlarini o’zlashtirgan. 
Shumer-Ebla lug’ati tuziladi. Ebla saroy devorlarini bezalishida Mesopotamiya 
me’morchiligi bilan aloqa yaqqol ko’rinadi. Er. aw. Ill ming yillikda 
Falastin 
da 
Megiddo, Quddus va Laxesh shaharlari 
shakllanadi. Barcha shaharlar mustahkam
- 165 ~

---

devorlar bilan o’rab olingan. Iordan daryosi vodiysida Xasor shahri yirik markazga 
aylanadi. Er. aw . Ill ming yillikda Sharqiy o’rtayer dengizi qirg'ogi aholisi o’z 
tarkibiga ko’ra xilma-xil edi. Shimolda xurrit qabilalari yashagan. Er. aw . II ming 
yilliklarda bu yerda xettlar kirib keladi. Ammo er. aw . IV ming yilliklarda asosiy 
aholi semit shoxobchasi tillarida so’zlashadi. Tadqiqotchilar sharqiy o’rtayer 
dengizi qirg’og’ida III -II ming yilliklarda mavjud bo’lgan 
eblaid, qadimgi xanaan,
ugarit va amoriy tillarini
ko’rsatadilar. Damashqning yuksalishi er. aw . II ming 
yillik oxirida 
Arabistondan 
kelgan somiy qabilalaridan biri oromiylar bilan bog'liq. 
Ular Arabistonda tuya boqish va ko’paytirish bilan mashg'ul bo’lganlar. Er. aw . I 
ming yillik boshlarida oromiylar