O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

jahon sivilizasiyasi 
madaniyatining boshlang'ich davri o’ziga xos 
yozuvning shakllanishi bilan belgilanadi. Keyinchalik bu yozuv 
mixxatga 
avlanadi. 
Mixxat
Mesopotamiya sivilizatsivasinine asosiv ildizi bo’lib uning barcha jihatlarini 
birlashtirgan an'analarini saqlab qolish imkoniyatini berdi.
Er.aw. 
IV-III 
ming yilliklarda 
shumer vozuvi 
paydo bo’ldi. Taxminlarga 
ko’ra bu yozuv shumerliklar Mesopotamiyaga kelganga qadar noma'lum xalq 
tomonidan 
kashf qilingan. Shumerliklar bu yozuvni 
sivilizatsiva xizmatina
qo’ydilar.
Dastlab shumer yozuvi 
piktografik 
shaklda alohida 
buyumlar, tasvirlar
tarzida ifodalangan. Shunday 
yozuvdan eramizdan awalgi III ming yillikdan 
boshlab foydalanilgan. Piktografiya juda sodda bo’lib, haqiqiy yozuv emas edi, u 
so’zlami ifodalamas edi. Sekin - asta bu yozuv mixxatga aylandi. Mixxatda 600 
belgi bor edi.
Er. aw. XXIV asrda ilk batafsil yozilgan shumer matnlari paydo bo’ldi. 
Akkad tili janubiy Mesopotamiyada 
er.aw. Ш ming yillikning ikkinchi yarmida 
paydo bo’ldi. 
Shumer va akkad tillari bir-biridan ko’pgina so’zlarni o ’zlashtirib 
oldi. Er. aw . Ill ming yillikning oxirida qadimgi Shumer-akkad lug’atlari tuzilgan. 
Shumer yozuvi keyinchalik shumer - akkad yozuvini butun 
Old Osiyo 
xalqlari 
o’zlashtirib oldilar.
Akkad tili Old Osiyo xalqaro diplomatiya tiliga aylandi. Qadimgi 
Meosopotamiyada loy mo’l-ko’l edi. Loy taxtasha yozuv uchun asosiy manba 
bo’lib, xizmat qildi. Taxtasha loydan yasalib tuzlardan kuydirish yo'li bilan 
tozalangan. Mesopotamiyada o’rmon bo’lmaganligi sababli, faqat eng muhim 
matnlar yozilgan loy taxtashalar (podsho yozuvlari, kutubxonada saqlanishi lozim 
bo’lgan asarlar) kuydirilgan. 
Qolgan taxtashalar 
oftobda quirtilgan. Odatda, 
taxtashalar yetti-to’qqiz sm. uzunlikda bo’lgan. Yozuvlar ba'zida tosh va metall 
taxtashaga ham yozilgan.
Er.aw. 
I 
ming yillikda bobillik va osuriyaliklar yozuv uchun teri va chetdan 
keltirilgan papirusni ishlata boshlaganlar. Shu vaqtni o’zida 
Mesopotamiyada 
yog'ochdan qilingan uzun taxtachaga mum surtib 
mixxat belgilarini
tushirganlar.
~
116
~

---

Er. aw . VII asrdan boshlab 
oromiy tili va yozuvi
kirib kelgan paytda mixxat 
yozuvlari o’limga yuz tutdi.
Bobil va Osuriya madaniyatining eng muhim yutuqlaridan bin kutubxonalar 
edi. Er. aw . II ming yillikdan boshlab 
Ur, Nippur 
shaharlarida adabiy va ilmiy 
matnlardan iborat ilk kutubxonalar paydo bo’ladi.
Qadimgi 
Sharqning 
eng mashhur 
kutubxonasi