O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Doro I 
hukmronligi davrida satraplar o’z viloyatlarini boshqarish bilan bir qatorda 
urush vaqtida qo’shinga qo’mondonlik qilganlar. 
Doro I 
satrap 
hokimiyatini 
kuchayib ketishini oldini olish uchun satrap vazifasini harbiy hokimiyatdan ajratish 
bilan cheklaydi. Endilikda satraplar viloyatlarda faqat fuqaro hokimiyatiga ega 
noibga aylanadilar. Ular o’z viloyatlarida 
ma'muriyat boshlig'i 
bo’lib, sud 
hokimiyatini amalga oshirganlar, viloyat, xo’jalik hayotini, soliqlar yig'imini 
nazorati ulaming qo’lida bo’lgan. Satraplar o’z satrapliklari chegarasida xavfsizlikni 
ta'minlaganlar va mahalliy amaldorlaming faoliyatini 
boshqarganlar. Tinchlik 
vaqtida satraplar qo’l ostida faqat ozgina shaxsiy qo’riqchilar bo’lgan. Viloyatda 
turgan qo’shinga esa, satrapdan mustaqil bo’lgan bevosita podshoga bo'ysungan 
harbiy boshliq rahbarlik qilgan.
Ammo 
Doro I 
davridan so’ng harbiy va fuqarolik hokimiyatini bo’linishiga 
qat’iy 
rioya 
qilinmaydi. Ko’pincha 
satrap 
hokimiyatining hajmi 
ko’pgina 
omillarga bog'liq bo’lib qoladi. 
Doro I 
ning o’gli 
Kserks 
va keyingi podsholar 
davrida satraplar harbiy boshliqlarga qaram holatda bo’lganlar. Ko’p hollarda 
satraplaming o’zlari harbiy hokimiyatni ham boshqarganlar. Er.aw. IV 
asrdan 
boshlab bu odatdagi hoi bo’lib qoladi. 
Kserks 
podsholigi davridan ba'zida ikki yoki 
bir necha satrapliklar bir kishi qo’lida bo’lgan. Misol uchun shaxzoda 
Kayxusrav
Kichkina 
Lidiya satrapi bo’lishi bilan birga uning xokimiyati 
Daskiley va loniya
satrapliklarining katta qismni qamrab olgan. Err. aw . IV asr o’rtalarida 
Kilikiya
satrapi 
Mazey 
bir vaqtni o’zida 
Ikki Daryo oralig’i noibi
ham bo’lgan. Istilochilik 
urushlari davrida har bir satrap o’zining viloyatidan qo’shin to’plab, urush 
harakatlarida ishtirok etishi shart bo’lgan. Misol uchun 
yunon-makedonlar
bilan 
bo’lgan jang harakatlarida 
baqtriyaliklar
o’z satraplari boshchiligida ishtirok 
etganlar.
Satrap va harbiy boshliqlar markaziy hokimiyatni, podshoning va ayniqsa 
uning inaxfiy xizmatining doimiy nazorati 
ostida bo’lganlar. Chunki viloyatlar 
satraplari dpimo mustaqillikka intilishga 
harakat qilib, 
ajralib chiqish xavfini 
tug’dirganlar. Davlat boshqaruvi va barcha amaldorlar ustidan oliy nazorat 
xazorapat
deb atalgan mansabdor qo’lida bo’lgan. U bir vaqtni o’zida 
«o'n ming o ’lmas»
podsho shaxsiy gvardiyasining boshlig'i bo’lgan.
Islohotlar natijasida markaziy podsho kanselyariyasi bilan katta byurokratik 
apparat vujudga kelgan. Davlat 
boshqaruvi