O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

200 
ga yaqin (podsholar) 
mixxat
yozuvlari 
chop etilgan. 
1972 
yilda fransuz arxeologlari Suzada Doro 
I 
ning 
ulkan haykalini topdilar. Haykal 
qadimgi fors, elam, akkad va misr iyeroglif
matnlari 
bilan qoplangan. Qadimgi Eron poytaxtlari 
Persepol yoki Pasargadda,
podsho Kserks yozuvlari 
nusxalari topilgan. Persepolda er.aw. Ill ming yillikka 
oid elam tilida mixxat bilan yozilgan 
800 
ta hujjat topilgan.
Fors qabilalarini Old Osiyo chegaralaridagi harakati to’g'risida er.aw. IX-VII 
asrlarga 
oid 
Osuriya yezuvlari 
ma’lumot beradi. Bobil tarixiy xronikasi 
Mesopotamiyani forslar tomonidan bosib olinishi haqida hikoya qiladi. Forslar 
davriga oid loy taxtachalarda yozilgan 10000 ming bobil xususiy huquqiy va 
ma’muriy xo’jaiik hujjatlari mavjud.
Shuningdek, Misrdan forslar davriga oid turli xil ma'muriy xo’jaiik hujjatlari, 
podsho Kumbizning Misr ibodatxona mulklarini cheklash to’g'risidagi dekreti, Doro 
I ning Misr qonunlarini kodifikasiya qilish to’g'risidagi farmoni katta qiziqish 
uyg'otadi.
Midiya va Eron tarixi bo’yicha ma'lumot beradigan manbalardan biri bu yunon 
mualliflarining asarlari hisoblanadi. Gerodot (er.aw. V asr)ning tarixi, Fukidid 
(er.aw. V asr) tarixi, Ksenofontning «Yunon tarixi» asari, uning 
«Anabasis»
~ 176 ~

---

memuari, sitsiliyalik Diodoming «Tarixiy kutubxona»si kabi asarlar qadimgi fors 
tarixiga oid boy siyosiy, ijtimoiy, harbiy-diplomatik ma'lumotlar beradi.
Eronda mezolit va neolit davriga oid manzilgohlar, arxeologik topilmalar, 
kulolchilik buyumlari 
Suza shahri 
yodgorliklari, Eron poytaxt shaharlari 
Suza,
Ekbatana, Pasargad xarobalaridan 
topilgan 
haykallar, qoya tosh relyeflari 
qimmatbaho 
metallardan qilingan 
buyumlar, qadahlar, harbiy qurollar va 
taqinchoq-bezaklar topib o'rganilgan. Yevropa olimlari J, Be Margo va Grichman bu 
qadimgi shaharlar xarobalarini o’rganib, eronshunoslik 
faniga 
muhim hissa 
qo’shdilar.
Er. avv. 
VH-Vl 
ming yilliklarda g'arbiy Eronda dehqonchilik bilan 
shug'ullanadigan o’troq va ko’chmanchi chorvador qabilalar er.aw, Vl-V ming 
yilliklarda Eronning boshqa hududida tarqaladi. Er. avv. Ill ming yillik boshlarida 
janubiy-g'arbiy Eronda 
Elamtu 
(Bobil va osur tilida «mamlakat») yoki Elam ilk 
davlat birlashmasi shakllanadi. 
Elam Mesopotamiya
hamda shimoliy va sharqiy 
Eron
bilan bog’langan