O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Unversiteti Biologiya Fakulteti

Quritilgan achitqi zamburug'ining tarkibi (%) quyidagicha bo'ladi:

1. 
   Oqsil moddalari 47,28
   
2. 
   Glikogen 8,07
   
3. 
   Yog’lar 7,05
   
4. 
   Kul 13,87
   
5. 
   Hujayra po’sti va suv 8,86
   
6. 
   

Achitqi zamburug'idan nowoychilikda, spirt va vino ishlab chiqarish sanoatida keng foydalaniladi.
III.Mikroorganizmlarda sintezianadigan aminokislotalar.
Mikroorganizmlarda turli-tuman aminokislotalar, jumladan, lizin, triptofan, arginin, treonin va boshqalar sintezlanadi. Mikrobiologiya sanoatida arzon xomashyo — toluoldan diaminopimelin kislota, undan esa 70% ga yaqin lizin aminokislotasini olish texnologiyasi yolga qo'yilgan. Keyingi yillarda ko‘p mamlakatlarda lizin aminokislotasi mikrobiologik yo'l bilan olinmoqda. Uglerod manbayi sifatida melassa, gidrolizatlar, glukoza, fruktoza, saxaroza, mannoza, maltoza, ksiloza va organik kislotalardan (kahrabo, sut, fumar, pirouzum kislotalar) 2% dan 15% gacha konsentratsiyada ishlatiladi.Azot manbayi sifatida organik birikmalardan (pepton, kazein gidrolizati, baliq uni) yoki anorganik tuzlardan (ammoniy tuzlari, mochevina, aminlar va boshqalardan) foydalaniladi. 1 t kristall holatdagi lizin olish uchun 10—11 t melassa kerak
bo'ladi. Hoziigi vaqtda lizinning umumiy miqdoridan 85% i mikrobiologik yo'l bilan, 10% i gidroliz yo'li bilan va 5% i kimyoviy yo'l bilan olinmoqda.L-arginin Corynebacterium yoki Mycobacterium bakteriyasining mutantlaridan olinadi. Bular uglerod va azot yetarli bo'lgan oziqa muhitida o'stiriladi, so'ngra aminokislota ajratib olinadi. Arginindan tibbiyot va oziq-ovqat sanoatida foydalaniladi.Treonin aminokislotasi Brevibacterium yoki Corynebacterium dan olinadi.Mycrococcus glutaminus va Brevibacterium divricum katta miqdorda glutamin kislotasi va alanin aminokislotalarini sintez qiladi.Mikroorganizmlar asosida o'simliklami o'stiruvchi modda — gibberellin tayyorlash ham yo'lga qo'yilgan. Hozirgi vaqtda 30 gaMikroorganizmlarda sintezianadigan aminokislotalar. Mikroorganizmlarda turli-tuman aminokislotalar, jumladan, lizin, triptofan, aiginin, treonin va boshqalar sintezlanadi. Mikrobiologiya sanoatida arzon xomashyo — toluoldan diaminopimelin kislota, undan esa 70% ga yaqin lizin aminokislotasini olish texnologiyasi yolga qo'yilgan. Keyingi yillarda ko‘p mamlakatlarda lizin aminokislotasi mikrobiologik yo'l bilan olinmoqda. Uglerod manbayi sifatida melassa, gidrolizatlar, glukoza, fruktoza, saxaroza, mannoza, maltoza, ksiloza va organik kislotalardan (kahrabo, sut, fumar, pirouzum kislotalar) 2% dan 15% gacha konsentratsiyada ishlatiladi.Azot manbayi sifatida organik birikmalardan (pepton, kazein gidrolizati, baliq uni) yoki anorganik tuzlardan (ammoniy tuzlari, mochevina, aminlar va boshqalardan) foydalaniladi.1 t kristall holatdagi lizin olish uchun 10—11 t melassa kerak bo'ladi. Hoziigi vaqtda lizinning umumiy miqdoridan 85% i mikrobiologik yo'l bilan, 10% i gidroliz yo'li bilan va 5% i kimyoviy yo'l bilan olinmoqda. L-arginin Corynebacterium yoki Mycobacterium bakteriyasining mutantlaridan olinadi. Bular uglerod va azot yetarli bo'lgan oziqa muhitida o'stiriladi, so'ngra aminokislota ajratib olinadi. Arginindan tibbiyot va oziq-ovqat sanoatida foydalaniladi.Treonin aminokislotasi Brevibacterium yoki Corynebacterium dan olinadi.Mycrococcus glutaminus va Brevibacterium divricum katta miqdorda glutamin kislotasi va alanin aminokislotalarini sintez qiladi.Mikroorganizmlar asosida o'simliklami o'stiruvchi modda — gibberellin tayyorlash ham yo'lga qo'yilgan. Hozirgi vaqtda 30 gayaqin gibberrellinsimon moddalar ma’lum, bulardan eng muhimi gibberellin A, — gibberellin kislotadir.

Bunday moddalar bakteriyalar, aktinomitsetlar va boshqa mikroorganizmlardan sintez bo‘ladilar.

Ko‘pchilik mikroorganizmlar turli-tuman fermentlar sintezlaydi. Bu fermentlar hujayra ichida bo'lsa — endoferment, tashqi muhitga ajratilsa, ekzoferment deb ataladi. Fermentlar turli sohalarda, jumladan, oziq-ovqat, vino, spirt, pivo pishirish sanoatlarida, organik kislotalar, aminokislotalar, vitaminlar, antibiotiklar va boshqa moddalar olishda muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, tibbiyotda va qishloq xo'jaligida, ilmiy tekshirish institutlarida ham fermentlardan keng miqyosda foydalaniladi. Masalan, Вас. subtilis dan amilaza, Acl. griseus dan proteaza, Acl. fradial dan keratinaza va proteinazalar olinadi. Bulardan tashqari, selluloza, nukleaza va boshqa fermentlami ham mikroorganizmlar sintezlaydi. Mikroorganizmlar bir qator vitaminlar ham sintezlash xususiyatiga ega. Ba’zi turlari B„ B2 vitamin, biotin, pantoten kislota, piridoksin, nikotin kislota va boshqa fiziologik faol moddalar sintezlaydilar. Boshqalari provitaminlar — karotinoidlar va karotin sintezlaydilar. Mikrobakteriyalar, aktinomitsetlar, metanobakteriyalar B, vitamin sintezlaydi.
Xulosa:
Ma’lumki, inson va hayvon organizmlari vitaminlar sintez qilish qobiliytiga ega emas, lekin o’simliklar esa qulay sharoitda o’zining vitaminga bo’lgan ehtiyojini to’liq qoplash xususiytiga ega (vitamin V12 dan tashqari). Mikroorganizlar ham o’zlari ushun zarur bo’lgan vitaminlarning ko’pshiligini o’zlari sintez qilish qobiliytiga egadirlar. Shularda ko’rinib turibdiki, o’simlik va mikroorganizmlarning ishlab shiqargan maxsulotlari inson va hayvonlar ushun vitaminlar manbai xisoblanadi.
Antibiоtiklar - mikrооrganizmlar sintez qiluvshi eng yirik sinоv farmasevtik preparatlar hisоblanadi. Ulardan ba’zi-birlari qishlоq xo’jaligida xilma-xil zararkunandalarga qarshi (masalan, pоliоksin, baridamisin, kоsgalisin va h.k.) ishlatilsa, bоshqalari tibbiyotda (penisillin, tetrasiklin, sefalоspоrin S va h.k.) keng qo’llaniladi. Atigi 6 avlоdga mansub zamburg’larni 1000 dan оrtiq xilma-xil antibiоtiklar sintez qilishi ma’lum.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1) Inog’omova M., Vaxobov A.X “Mikrobiologya va virusologya” Unversitet.
2)arvix.uz.Sanoatmikrobiologiyasi. 3) S. Kurbanova “Mikrobiologya va Immunologya” Toshkent-2015
4) X.M. Komilov, A. A. Mahmudov “Biologik faol moddalar tehnologyasi” Toshkent-2010