O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus

++ ++ 
++ ++ 
++ ++ 
Endi bir xonali sonni 2 xonali songa ko‗paytirish holi qaraladi. 
3*15=3*(10+5)=3*10+3*5=30+15=45 va 3*15=15*3 misollaritushuntiriladi. 
Bo‗lishni qarayotganda hameng avval 2 xonali sonni o‗nlik va birliklarga 
ajratib, taqsimot qonunidan foydalanib tushuntiriladi. Masalan,
48:4=(40+8):4=40:4+8:4=10+2=12 
2 xonali sonni 2 xonali songa bo‗lish jadvaldan tashqari bo‗lish hisobiga 
kiradi. Masalan, 87;29 misolni yechishda 29 ni nechaga kopaytirishganda 87 kelib 
chiqadi, degan savol qo‗yiladi. Unda 29:1=29, 29*2=58, 29*3=87 deb, 87:29=3 
keltirib chiqaradilar. 
3.Jadvalda va jadvajdan tashqari qoldiqli bo„lish.
Bu mavzu3-sinfda 
quyidagi tartibda olib boriladi. 
1.
Qoldiqli 
bo‗lish 
misollar 
yordamida 
tushuntiriladi. 
Masalan, 12 daftarni 2 o‗quvchiga bo‗lib berish topshiriladi. 12:2=6 deb doskaga 
yozilgandan keyin, 13 ta daftarni 2 o‗quvchiga bo‗lib berish topshiriladi, bunda 1 
ta daftar ortiqcha bo‗lib qolganligi ko‗rinadi. 13:2=6 (qoldiq 1) degani yozuvni 
o‗rgatadi. 
2.
O‗quvchilarga bo‗lishdan chiqqan qoldiq bo‗luvchidan kichik bo‗lishi kerak 
degan qoida o‗rgatiladi. Masalan, 10,11,12,13,14, 15 sonlarni 2, 3, 4 ga ketma-ket 

---

39 
bo‗lishda hosil bo‗ladigan ko‗rgazmali jadval bilan tushuntiriladi. 
10 
11 
12 13 
14 
15 
2 
1 
- 1 
- 
1 
3 
1 
2 
- 1 
2 
4 
2 
3 
- 1 
2 
3 
Bunda misol sifatida 2<4, 1<4, 3<4 yozuvlarni tushuntiradi. Darslikda 
quyidagi misollar bor: 18:3, 28:7, 19:3, 29:7,.. misollarni ishlab o‗quvchilar qaysisi 
qoldiqli, qaysisi qoldiqsiz bo‗linishi haqida ma‘lumotga ega bo‗ladilar. Oxirida 
qoldiqli bo‗lishda taxmin qilib bo‗lish va qoldiqni aniqlash to‗g‗risida tushuncha 
beriladi. Masalan, 47:5 ni hisoblashda 47 ga yaqin son 5 ga bo‗linadi? 45 deyiladi, 
demak, 45:5=9. Yana necha birlik qoldi? 2 birlik, u holda 47:5=9 (qoldiq 2) deb 
o‗rgatiladi.