53
funktsiyasining yosh davri dinamikasiga bagishlangan kator tadkikotlar mavjud bulib, amerikalik
psixolog kro`q tadkikrtining ma'lumotlariga karaganda, agar vakt xech bir cheklanmasa, kuruv
stimullarini idrok kilish 20—50 yoshli odamlarda bir tekis, anik va tugri amalga oshishi mumkin.
Mabodo vakt cheklangan bulsa, idrok kilinayotgan jism kiska vakt namoyish kilinsa, kuzgatuvchining
kuchi uzgarib tursa, yoshlar bilan kattalar urtasida keskin fark vujudga keladi. Oddiy turmushda bu xol
jismlarga uzok muddat termulish imkoniyati va sun'iy yoruglikdan foydalanish kuruv idroki
pasayishining oldini oladi va muvakkat uzilishni barxam toptiradi. L.YE.Birron va L.Botvinnik
kuyidagicha xulosa chikardilar: sensor axborotni Kayta ishlash va stimullarni baxolash uchun keksa
kishilarga kup vakt keraq kurish pasayishining ikkita sababi bulib, biri kuz gavxarining torayishi,
ikkinchisi kuz akkomodatsiyasining yomon-lashuvidir.S.Pakoning fikricha, idrok kilinayotgan ob'yekt
va uning stimullari kanchalik murakkablashib borsa, tajribada yosh davrining farkdari shunchalik ortib
boradi. Bir gurux psixologlarning o`qdirishicha, idrok funktsiyasidagi yosh davriga boglik pasayishning
asosiy sabablaridan biri miya pustining gnostik zonasidagi neyronlar mikdorining kama-yishidir.
U.Mayls va AUelford uning pasayishini aytganlar.
Eshitish. Eshitish kobiliyatining eng yo`qori darajasi 14—15 yoshlarga tugri keladi, undan
keyingi kamolot davrlarida biroz pasayish yuz beradi. Kupgina olimlarning fikricha, inson yoshining
ulgayishi bilan eshitishning zaiflashuvi mu'tadil xolat Xisoblanib, organizmning biologik karishi bilan
uzviy boglik ravishda kechadi. Ishlab chikarishdagi kuchli shovkin odamning eshitish krbiliyatini
yomonlash-tiradi. Eshitish o`quvini yo`qrtish erkaklarda ayollarga karaganda kup uchraydi. Ta'm bilish
sezgisida xam yosh ulgayishi va keksalik tufayli ayrim uzgarishlar vujudga keladi. Masalan, nordon,
shirin va achchiq-ni sezish 50 yoshgacha keskin uzgar-masa-da, lekin undan keyingi usish davrida maza
surgichlari miq-dorining kamayishi evaziga sezgi chegaralarining kengayishi sodir buladi. Xid
sezgirligining uzgari-shiga asosiy sabab nerv uchlari va tolalarida karaxtlikning boshla-nishidir. Bundan
tashkari, xid bilish sezgirligi kamayishining sabablari xavoning ifloslanishi, zaxarli va kulansa xidli
moddalar bilan nafas olish, chekish, ozik-ovkatda A vitamini yetishmas-ligidir.Keksayganda ogrik va
teri-tuyush sezgirligi ham pasayadi. Tebranish sezgirligi xam yosh utgan sari yomonlashadi, orka
miyaning orka kismlaridagi degenativ uzgarish ana shu xrlatni keltirib chikaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: