O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus


Uzoq umr ko`ruvchilariing psixologik xususiyatlari



Download 3,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/226
Sana22.01.2022
Hajmi3,21 Mb.
#401088
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   226
Bog'liq
umumiy psixologiya

 Uzoq umr ko`ruvchilariing psixologik xususiyatlari 
Yirik  jaxon  psixologlari  S.Pako,  G.Offre,  L.Bine,  U.Maynot,  E.Medavir,  A.Komfort, 
I.VDavidovskiy,  B.G.Ananev,  N.V.Nagorniy,  YE.D.Aleksandrova  va  boshkalar  uzok  umr  kurish 
sirlarini  ekologik  omillar  orkali  tushuntirishga  xarakat  kiladilar.  Aksariyat  olimlarning  fikricha, 
ekologik omillar insonning  yashash sharoitiga, kamol topishiga, bevosita yoki bilvosita ta'sir kiladigan 
omillardir.  Insonning  ijtimoiy  muxiti  sharoitlari  ichiga  kasb  mexnati,  turmush  tarzi,  madaniyati  va 
ma'naviyati kabilar kiradi. 
Jahon    fani  tuplagan  ma'lumotlarga  kura,  ochik  xavoda  ortikcha  zо‘riqishsiz  jismoniy  mexnat 
bilan shugullangan odamlarda harakatning tezligi, kad-komatning tikligi, ma'naviy tetiklik,ruhiy faollik 
uzokrok saklanadi. Mana shu xolat jismoniy tarbiya bilan doimiy shugullanuvchi kishilarda xam buladi. 
"Umrni  uzaytirish  muammolari"  nomli  (1952)  kitobda  dohistonliklarda  uzok  umr  kurishnipg 
asosiy  sabablari  kuyidagilar  ekani  ta'kidlangan:  1)  Respublikaping  togyai  kismidagi  iklim  sharoiti  va 
juhrofiy  omillar;  2)  sutkasiga  3—4  marta  iste'mol  |  i  shpadigan  gushtli,  usimlik  moyli  va  sutli  ozik-
ovkatlar,  i  I  miting,  ichish  va  ortikcha  jinsiy  alokaning  takikdangani;  I  lshyuddan-avlodga  asrlar 
davomida  utib  kelayotgan  madaniy  1111.  p  iajiap,  uziga  xos  turmush  tarzi  va  uning  xususiyatlari;  4) 
gigiyena-NING barcha konun va koidalariga rioya kilinishi va butun umr <>V(!it jismoniy mexnat bilan 
shugullanish;  5)  bir  maromda  xam  PPSSIV,  xam  aktiv  xordikchikarish;  6)  axoli  turmush  darajasining 
Ml >'|diy-maishiy jixatdan yaxshilanishi va xokazolar. 
S.Pako  va  uning  izdoshlari  ta'kidlaganidek,  keksayish  |  lrayonida  ayrim  psixofiziologi  k  va 
psixologik  jarayonlarning  arkarorlashuvi  inson  umrining  uzayishiga,  unda  ijodiy  faollik  usho`qsiz 
davom  etishiga  yordam  beradi,  akdiy  mexnat  bilan  doimo  shu1ullanuvchi  keksa  odamlarda  mantikiy 
xotira  sakdanadi.  Shu  bilan  birga  iktidorli  va  akdni  peshlash  mashkdari  bilan  shugullangan  kishilarda 
xam intellektning yo`qsak darajasi sakdanib, boshka bilish funktsiyalarining faoliyati bir tekis xarakatni 
vujudga keltiradi. 
Uzok Umr kurishning, umr uzayishining muxim omillaridan yana bittasi kasb-korlik faoliyatiga 
boglik  psixik xolatning barkarorlashuvidir.  Ana  shu  xolatga  insonning  kurish  idrokida  fazoni  farkdash 
(fazoviy  tasavvur)  kobiliyati  kiradi.  Frantsuz  gerontologi  va  oftalmologi  G.Offre  uzining 
"Gerontologiya asoslari" (1960) kitobidan joy olgan "Kuzning keksalarga xos uzgarishi" asarida ilmiy-
amaliy  axamiyatga  ega  bulgan  ma'lumotlar  keltiradi.  Uning  fikricha,  keksalikda  presbioniya  (grekcha, 
Karilikda kurishning zaiflashuvi) xodisasi ruy berib, yakinni kurish yomonlashadi. G.Offrening fikricha, 
10  yoshdan  kurish  akkomo-datsiyasining  kuchi  pasayishi  kuzatiladi,  agar  10  yoshda  akkomodatsiya 
kuchi  16  dioptriyaga  (grekcha  optik  ulchov)  teng  bulsa,  40—45  yoshda  —  4,  keyinchalik  esa  1 
dioptriyaga tushib ketishi mumkin. 50—60 
yoshlarda  akkomodatsiya  uzining  eng  kuyi  darajasiga  tushadi,  birok,  shundan  keyingi  yosh 
davrlarida barkarorlashib boradi. Jaxri psixologiyasi fani ma'lumotlariga Karaganda, akkomodatsiyaniig 
kuchi shunchalik kamayib boradiki, yakinni fakat kuzoynak bilan kuriladigan buladi. 
Ba'zi  manbalarda  mayda  narsalar  bilan  shugullanmaydigan,  kuzi  uzokni  kurishga  urgangan 
odamda akkomodatsiya yo`qsak darajada sakdanishi, kuz xiralashuvi juda sekin, goxr butunlay ruy ber-
masligi mumkin. 
M.Y.Lajechnikova  va  L.N.Kuleshovaning  anikdashicha,  xaydovchi-lar,  temiryulchilar, 
ovchilarning  kurish  sezgirligi  yoshligida  1  yoki  1,5  birlikka  teng  bulsa,  uzok  yillardan  keyin  xam 
uzgarmasligi mumkin. 
I.V.Davidovskiy  va  B.G.Ananev  ta'kidlaganidek,  karish  va  uzok  umr  kurish  uziga  xos 
xususiyatlarga  ega.  Binobarin,  umrni  uzaytirishning  juda  kup  omillari  bor.  Yo`qorida  uzok  umr  ku-
rishning ekologik omillari ifodalandi, lekin uning psixologik, ijtimoiy-psixologik omillari, manbalari va 
mexanizmlari xam mavjuddir. Umuman aytganda, insonning umrini uzaytirish uchun shaxslararo yaxshi 
munosabat,  shirin  muomala,  samimiy  mulokot,  oilaviy  totuvlik,  asab  sistemasini  asrash,  barkaror  xis-
tuygu, xamdardlik, psixik faollik, irodaviy tetiklik bulishi zarur. 
 

Download 3,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   226




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish