O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus

 
5. O`zbekiston Respublikasining bank tizimi 
Faqat  tijorat  banklari  bilan  bir  qatorda  bank  tizimiga  rahbarlik  qilish  funksiyasini 
bajaradigan bosh davlat (markaziy, milliy) banklar paydo bo`lgandan so`ng bank tizimi to`g`risida 
gapirsa bo`ladi. 
O`zbekiston  Respublikasi  bank  tizimi  –  O`zbekiston  Respublikasi  hududida  faoliyat 
ko`rsatayotgan  banklar  yig`ini  va  ular  o`rtasidagi  munosabatlar  asoslaridir.  Bizning  respublikamiz 
hududida o`ttizdan ortiq banklar mijozlarga xizmat ko`rsatadi. 
Bank  tizimi  tushunchasi  o`z  ichiga  miqdoriy  ko`rsatkichlardan  tashqari  banklar  o`rtasidagi 
o`zaro munosabatlarni amalga oshirish tartibini kiritadi. Bank tizimi – bank tashkilotlarining oddiy 
yig`ini  emas  bu,  shuningdek  ular  o`rtasidagi  bog`liqlik,  qaramliklardir.  Yangi  tashkil  qilinayotgan 
banklar  faoliyat  ko`rsatayotgan  banklar  bilan  yaqin  bog`lanadilar.  Bitta  bankning  muammosi 
boshqa  banklarga  ta'sir  qiladi,  agar  muammo  bir  necha  banklarda  bo`lsa,  bu  butun  bank  tizimiga 
salbiy ta'sir ko`rsatishi mumkin. 
Bank  tizimi  davlat  xo`jaligini  kerakli  pul  mablag`lar  bilan  ta'minlaydigan  davlat 
iqtisodiyotini qon tomirlari tizimidir. 
Ko`p  davlatlar  singari,  O`zbekiston  Respublikasi  bank  tizimi  ikki  pog`onalidir.  Birinchi 
pog`onani O`zbekiston Respublikasi Markaziy Banki va uning hududiy Bosh boshqarmalari tashkil 
qiladi.  Markaziy  bank  O`zbekiston  Respublikasi  bosh  davlat  banki  hisoblanadi  va  bank  tizimini 
yadrosini tashkil qiladi. 
Ikkinchi  pog`onani  mijozlarga  bank  xizmati  ko`rsatadigan  hamma  tijorat  banklar  tashkil 
qiladi. Jismoniy va yuridik shaxslar tijorat banklarga mijozlardir. Tijorat banklarining mijozlarining 
ko`pi davlat va nodavlat xo`jalik yurituvchi subyektlardir. Bu xo`jalik yurituvchi subyektlar tijorat 
banklarda  o`z  pul  mablag`larini  saqlaydilar,  ular  orqali  hisob-kitoblarni  amalga  oshiradilar, 
bankning  boshqa  xizmatlaridan  foydalanadilar.  Bank  xizmati  pullik  asosda  taqdim  etiladi.  Bank 
xizmati uchun to`lovlar bank va mijoz o`rtasida imzolangan fuqarolik-huquqiy shartnomalar asosida 
belgilanadi. 
Yana  shuni  aytib  o`tish  kerakki,  bank  tizimi  o`z  ichiga  qator  texnik  va  tashkiliy 
ko`rsatkichlarni  ham  kiritadi.  Hamma  banklar  yagona  bank  aloqasi  orqali  bir-birlari  bilan 
bog`langanlar. Bitta bankni xizmat uchun tanlagan mijoz nafaqat O`zbekiston banklari, balki butun 
dunyo banklari mijozlari bilan hisob-kitoblarni amalga oshirishlari mumkin. 
Bundan  tashqari  bank  tizimidagi  etika  talablari,  bank  xodimlarining  xulqi,  muomalasi  va 
fikrlashi, bank xodimlarining boshqa sohalarga qaraganda malakali bo`lishi talab etiladi. 

---

 
29