O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus

2 soat 
Reja: 
1. O`zbekiston Respublikasida davlat fuqaroligi va uning huquqiy asoslari. 
2.  O`zbekiston Respublikasida fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari. 
3. O`zbekiston Konstitutsiyasida insonning siyosiy huquqlari. 
4. Iqtisodiy-ijtimoiy huquqlarning Konstitutsiyaviy kafolatlari. 
5. Fuqarolarning Konstitutsiyaviy burchlari. 
 
1.  O`zbekiston Respublikasida davlat fuqaroligi va uning  
huquqiy asoslari. 
 
 
O`zbekiston  Respublikasi  davlat  mustaqilligiga  erishishi  bilan  fuqarolik  instituti 
mazmunan  tubdan  yangi  ma`no  va  mustaqil  ahamiyat  kasb  etadi.  Endilikda  fuqarolik 
davlatchiligimizni muhim ajralmas belgisidir. 
 
Fuqarolik  Asosiy  Qonunimizning  21-moddasida,  ya`ni:  "O`zbekiston  Respublikasining 
butun hududida yagona fuqarolik o`rnatildi. 
 
O`zbekiston Respublikasining fuqaroligi, unga qanday asoslarda ega bo`lganliklaridan qat`iy 
nazar, hamma uchun tengdir.  
 
Qoraqalpog`iston  Respublikasining  fuqarosi  ayni  vaqtda  O`zbekiston  Respublikasining  
fuqarosi   hisoblanadi. 
 
Fuqarolikka ega bo`lish va uni yo`qotish asoslari hamda tartibi qonun bilan belgilanadi" deb  
mustahkamlab  quyilgan. 
 
Fuqarolik  -  bu  shaxs  bilan  davlat  o`rtasidagi  barqaror  va  doimiy  siyosiy  huquqiy  aloqa 
bo`lib,  bunda  ularning  o`zaro  huquq,  burch  va  majburiyatlari  o`z  ifodasini  topadi.  Bir  so`z  bilan 
aytganda, fuqarolik bu shaxsning muayyan davlatga huquqiy jihatdan mansubligidir.   
 
O`zbekiston Respublikasi  fuqarosi deganda,  faqatgina uning  hududida  yashashi  yoki  uning 
hokimiyatga  bo`ysunish,  huquq  va  burchlar  bilan  ta`minlanishigina  emas,  balki  shaxs  bilan 
O`zbekiston  Respublikasi  o`rtasida  o`rnatilgan  alohida  siyosiy  huquqiy  aloqalar  va  munosabatlar 
tushuniladi. Fuqarolik – bu shaxsning huquqiy holatidir. 
 
O`zbekiston  Respublikasida  har  bir  kishi  fuqaro  bo`lish  huquqiga  egadir.  Hech  kim 
fuqarolikdan yoki fuqarolikni o`zgartirish huquqidan mahrum qilinishi mumkin emas.  
 
Konstitutsiya  O`zbekiston  Respublikasida,  ya`ni  uning  butun  hududida  yagona  fuqarolikni 
joriy etgan. Uning ma`nosi:  
1.  Davlatning yagonaligi, mustaqilligi va yaxlitligidir 
2.  Barcha  fuqarolar,  shu  jumladan,  Qoraqalpog`iston  Respublikasi  birdan  siyosiy,  huquqiy 
maqomga  ega,  qonunoldida  teng  va  davlat  huquqiy  munosabatlarining  to`laqonli  sub`ekti 
hisoblanadilar; 
3.  Respublikaning butun  hududida fuqarolariga ularning konstitutsiyaviy va  boshqa huquq va 
qonuniy manfaatlarining  davlat-huquqiy muhofazasi ta`minlanadi va himoya qilinadi.    
 
Hozirda  O`zbekiston  Respublikasining  1992  yil  2  iyulda  qabul  qilingan  "Fuqarolik 
to`g`risida"gi  qonuni  fuqarolikka  qabul  qilish,  unga  ega  bo`lish  va  fuqarolikni  yo`qotish  tartibini 
belgilaydi.  
- Kelib chiqishi, ijtimoiy va mulkiy holatidan, irqi va millatidan, jinsi, ma`lumoti, tili, siyosiy 
qarashlari,  diniy e`tiqodi, mashg`ulotining turidan  qat`iy nazar, ushbu qonun kuchga kirgan 
vaqtda  (1992  yil  7  iyulda)  O`zbekiston  Respublikasida  doimiy  yashab  turgan,  boshqa 
davlatlarning  fuqarolari  bo`lmagan  hamda  O`zbekiston  Respublikasining  fuqarosi  bo`lish 
istagini bildirgan shaxslar; 
- Davlat yo`llanmasi bilan O`zbekiston Respublikasidan tashqari ishlayotgan, harbiy xizmatni 
o`tayotgan  yoki  o`qiyotgan  shaxslar,  agar  ular,  O`zbekiston  Respublikasining  hududida 
tug`ilgan bo`lsalar yoki doimiy yashaganliklarini isbot qilgan bo`lsalar, boshqa davlatlarning 
fuqarolari  bo`lmasalar  va  ushbu  qonun  kuchga  kirgandan  keyin  kechi  bilan  bir  yil  ichida 
O`zbekiston Respublikasining fuqarosi bo`lish istagini bildirgan bo`lsalar; 

---

 
77 
- Ushbu qonunga muvofik O`zbekiston Respublikasining fuqaroligini olgan shaxslar. 
 
Ota-onasidan  biri  bola  tug`ilgan  paytdan  O`zbekiston  Respublikasi  fuqarosi  bo`lgan, 
boshqasi esa fuqaroligi  yo`q shaxs bo`lgan,  yoxud noma`lum bo`lgan taqdirda, bola qayerda 
tug`ilgan bo`lishidan qat`iy nazar, u O`zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. 
 
Fuqaroligi  bo`lmagan,  O`zbekiston  Respublikasida  doimiy  istiqomat  joyga  ega  bo`lgan 
shaxslarning O`zbekiston Respublikasi hududida tug`ilgan bolasi O`zbekiston fuqarosi hisoblanadi. 
 
Ota-onasi  noma`lum  bo`lgan  va  O`zbekiston  hududida  yashayotgan  bola  O`zbekiston 
Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. 
 
Qonun  O`zbekiston  Respublikasi  fuqaroligiga  ega  bo`lishning  quyidagi  asoslarini  belgilab 
bergan: 
1. Tug`ilganda; 
2. O`zbekiston Respublikasi fuqaroligiga qabul qilinishi natijasida; 
3. O`zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida nazarda tutilgan asoslar bo`yicha; 
4. Ushbu qonunda nazarda tutilgan boshqa asoslar bo`yicha. 
  
Chet  el  fuqarolari  va  fuqaroligi  bo`lmagan  shaxslar  o`z  iltimosnomalariga  ko`ra  kelib 
chiqishdan,  irqi  va  millatidan,  jinsi,  ma`lumoti,  tilidan,  dinga  munosabatidan,  siyosiy  va  boshqa 
e`tiqodlaridan  qat`iy  nazar,  O`zbekiston  Respublikasi  fuqaroligiga  qabul  qilinishi  mumkin,  lekin 
shu bilan birga O`zbekiston Respublikasi fuqaroligiga kirish uchun qonun tomonidan ayrim shartlar 
qo`yilgan bo`lib ular; 
1. Chet el fuqaroligidan voz kechishidan; 
2. So`nggi 5 yil davomida O`zbekiston Respublikasida doimiy yashaganligini; 
3. Qonuniy tirikchilik manbalarining mavjudligi;  
4. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini tan olishi va bajarishi shartdir.   
O`zbekiston Respublikasining fuqaroligi quyidagi asoslarga ko`ra to`xtatiladi: 
1.  O`zbekiston Respublikasi fuqaroligi chiqish oqibatida; 
2.  O`zbekiston Respublikasi fuqaroligini yo`qotish oqibatida; 
3.  O`zbekiston Respublikasining shartnomalarida nazarda tutilgan asoslarga binoan; 
4.  Ushbu qonunda ko`zda tutilgan boshqa asoslarga binoan.   
 
Fuqarolik  to`g`risidagi  qonunda  O`zbekiston  Respublikasi  fuqaroligini  yo`qotish  asoslari 
ham belgilab berilgan. Bunga quyidagilar sabab bo`ladi. 
1.  Shaxs  chet  davlatda  harbiy  xizmatga,  xavfsizlik  xizmati  va  boshqaruvining  boshqa 
idoralariga ishga kirganligi aniqlansa. 
2.  Agar  chet  elda  doimiy  yashovchi  shaxs  5  yil  davomida  uzrli  sabablarsiz  konsullik 
hisobida turmagan bo`lsa. 
3.  Agar O`zbekiston Respublikasi fuqaroligi yolg`onligi shak-shubhasiz ma`lumotlar yoki 
soxta hujjatlarni taqdim etish natijasida olingan bo`lsa. 
 
Shu  sabablarga  ko`ra  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  farmoniga  asosan    O`zbekiston 
Respublikasi  fuqaroligi  yo`qotiladi.  Fuqarolik  to`g`risidagi  qonunda  ota-onalarning  fuqaroligi 
o`zgarganda bolalarning fuqaroligi masalalari ham keng yoritilgan.