O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus

O'quvchilar sog'ligi holatining ish qobilyati va kasb o'rganishga bo'lgan
ta'siri.
Kasallik (betoblik, xastalik) tashqi va ichki muhitning zaharli ta'siri
natijasida organizm hayot faoliyatining buzilishi, oqibatda  mehnat qobilyatining
vaqtincha yoki butunlay pasayishi hamda yo'qolib ketishga sabab bo'ladigan
jarayon bo'lib, organizmning tashqi muhit bilan o'zaro munosabati buziladi.
Bolalar va o'smirlarda yuzaga kelgan kasalliklar, o'zgarishlar to'g'ridan-to'g'ri
ularning ish qobilyatiga, kasb-hunar o'rganishga bo'lgan faoliyatiga, salbiy ta'sir
qilib, aqliy va jismoniy harakat imkoniyatlarini pasaytiradi.
Ayniqsa, ruhiy o'zgarishlarga ega, nerv sistemasi kasalliklarini  boshidan
kechirgan bolalar va o'smirlarda aqliy mehnat faoliyati past va turg'un bo'ladi. Sust
aqliy mehnat faoliyati gemoglobin miqdori kamaygan, endokrinologik
o'zgarishlarga ega, past darajadagi jismoniy rivojlanishga ega bo'lgan va tez-tez
kasal bo'lib turadigan bolalar va o'smirlarda uchraydi. O'quv jarayonidagi
yuklamalar natijasida yanada susayishi mumkin.
Revmatizm bilan og'irigan o'quvchilarda ham o'quv va mehnat faoliyati past
bo'lib, orqada qolish kuchayib boradi. Hozirgi  davrdagi o'quv rejimi, ta'lim
yuklamalari ularning sog'ligining holatini yomonlashtirib yuborishi mumkin.
Butun o'quv yili davomida bunday o'quvchilarga bir yilda o'rtacha 22 kun dars
qoldirish to'g'ri keladi, vaholanki sog'lom  bolalarda bu ko'rsatkich 10 kunni tashkil
etadi.Ular orqada qolmaslik uchun uyda ko'proq dars qilishga majbur bo'ladilar,
oqibatda kun tartibi buziladi, uyqu va ochiq havoda bo'lish doimiyligi buziladi.
Bunday bolalarda yurak-qon tomir sistemasidagi o'zgarishlar 56%, shunday
bolalarda buyrak usti bezlarining glyukokortikoid va androgen funksiyalaridagi
garmonal buzilishlar kuzatiladi. Jismoniy tarbiya darslaridan ozod qilingan
o'quvchilarning 59% qismi revmatizm va uning yurakka ta'siri bor bo'lgan
o'quvchilar hisoblanadi. Tonzillit, tuberkulyoz intoksikasiyasi va boshqa surunkali
kasalliklar fiziologik funksiyalarning rejimi, tartibi buzilishi oqibatida odamda ish
qobilyatining va turli kasalliklarga olib keladi. Ayniqsa bolalik va o'smirlik davrida
tez toliqib qolish, o'quv jarayonida ishchanlikning keskin pasayishiga olib keladi.
Har qanday, qisqa muddat davom etadigan bo'lsa ham, kasalliklar o'tish davri va
sog'ayish davrida organizm reaktivligining pasayishiga, markaziy nerv tizimining
buzilishiga, yuqori darajadagi toliqib qolishga, past darajadagi ish qobilyatiga,
funksional tizimlar faoliyatiga ta'sir ko'rsatadi.
Yoshga xos bo'lgan darajadagi aqliy ish qobiliyatining tiklanishi anginadan
so'ng 8-9 kundan keyin o'quvchilarda kuzatilgan. Gripp, o'tkir respirator
kasalliklar, xrotin tonzillit bilan og'rigan bolalarni maktab ustaxonalariga maktabga

---

223
kelgach 7-15 kundan keyin (grippda -7-8 kundan, anginada 9-10 kundan, xrotin
tonzillitda 11-15 kundan keyin) ishlashga ruxsat beriladi.
Quyida bir qancha kasalliklardan so'ng jismoniy darslarga qo'yish muddati
ko'rsatilgan.
Kasalliklar
Maktabga kelgan
vaqtdan keyin
Izoh
Gripp
2-4 hafta
Keyngi davrda sovuq qotishdan
saqlanish kerak.
Angina
3-4 hafta
Bronxit
1-3 hafta
Pnevmoniya
1-2 oy
Plevrit
 1-2 oy
O'tkir yuqumli
kasalliklarda
1-2 oy
Agar yurak-qon tomir tizimi
maromida bo'lsa, tekshiruvdan
so'ng.(20 o'tir-to'r. 30 sekunda)
O'tkir lefrit
2 oy
Yuqumli genatit
8-12 oy
Appendisit(op-yer)
1-2 oy
Suyak sinishi
1-3 oy
Miya chayqalishi
2 oy-1 yil
Davolash
davridagi
davo
gimnastikasini davom ettirish kerak.
Chayqalish turiga ko'ra.