Oʻzbekiston respublikasi оliy va oʻrta maxsus

Ключевые слова: образовательные информационные технологии, психологические, струк- турные, компьютерные учебные программы,принцип, модуль, педагогические.
Keywords: educational information technologies, psychological, structural, computer training pro- grams, principle, module, pedagogical.
An’anaviy darsning asosiy kamchiliklari ta’lim oluvchilarning kognitiv faoliyatini boshqarish sa- maradorligi nuqtayi nazaridan:
Birinchidan, bitta boshqaruv organi (o‘qituvchi) va ko‘plab boshqariladigan elementlar (turli dara- jadagi ta’lim, turli qobiliyatga ega bo‘lgan stajorlar) mavjud. Binobarin, o‘qituvchi bir xil sifat jihatidan har xil boshqaruv obyektlarini boshqarish, boshqacha qilib aytganda, bu auditoriyada aniq bir shaxsga emas, balki mavjud bo‘lmagan “o‘rtacha” o‘quvchiga e’tibor qaratish zaruriyatiga duch keladi.
Ikkinchidan, o‘quvchi va o‘qituvchi tomonidan o‘quv axborotlarining o‘zlashtirilishi to‘g‘risidagi fikr-mulohazalar doimiy ravishda kuzatib borilmaydi, balki faqat testlar, nazorat ishlari va tekshirishlar vaqtida. O‘qituvchi har qanday vaqtda stajorlar tomonidan materialni o‘zlashtirish darajasini bilmaydi va shuning uchun uning pedagogik ta’sirini darhol o‘zgartira olmaydi. Aloqa doimiy ishlamaydi, lekin vaqti- vaqti bilan, muhim uzilishlar bilan, axborot uzoq kechikish va kam hajmi bilan keladi.¹
Bu kamchiliklarni, asosan, axborot texnologiyalarini o‘qitish yordamida bartaraf yetish mumkin. Unda o‘quv faoliyatini boshqarish vazifalarini bajarish o‘qitish vositasi sifatida kompyuterdan foydala- nishning muhim xususiyati sifatida qaralishi lozim. Ta’limning axborot texnologiyalari haqida gapirgan- da, avvalo, kompyuterdan o‘quv faoliyatini boshqarish vositasi sifatida foydalanishni nazarda tutamiz.²
O‘qitishning hozirgi rivojlanayotgan axborot texnologiyalari, zaruriyat, o‘quv-bilish jarayonining umumiy didaktik qonuniyatlariga bo‘ysunishi kerak. Shu bilan birga, o‘qitishni o‘qituvchi rahbarligida o‘quv fani bo‘yicha bilimlarni shakllantirishning axborot jarayoni deb tushunish kerak. Shaxs yoki shaxs- lar guruhi o‘quv predmeti sifatida qaraladi. Shu bilan birga, bilim yangi axborotni ishlab chiqarishga qo- dir axborot vazifasini bajaradi. Axborot texnologiyalari ta’limi maqsadlarini rasmiylashtirish vazifasi, umuman, ta’limni axborotlashtirish muammosida qanday bilim yekanligini tushunish masalasi muvofiq- lashtiruvchi masaladir.³
Biz o‘quv jarayonini alohida bosqichlarga ajratishni amalga oshiramiz. 1-rasmda o‘qituvchi nuqta- yi nazaridan, uning tuzilishi ko‘rsatilgan. O‘rganuvchi nuqtayi nazaridan bu strukturaga bilish jarayoni sifatida qarash kerak. Taqdim yetilgan sxema ta’limni o‘z-o‘zini o‘rganishga, o‘quvchini o‘qituvchiga ay- lantirish jarayoni, o‘tgan yutuqlarni bilishdan yangi bilimlarga o‘tish harakati sifatida talqin qilinishi ke- rak. U bilimning muhim konsepsiyasini uning darajalari va shakllarini yoritib beradi: axborotga yega bo‘- lish (mavzuning mazmuni), tushunish, mavzuning tipik vazifalarini hal qilish qobiliyati, fanlararo aloqa- larni sintez qilish qobiliyati va boshqalar.
Axborotni egallash predmet mazmunidagi axborotning maqsadi, o‘rnini aniqlash va kerakli axbo- rotni topa bilishdan iborat bilim darajasidir. Tushunish predmet sohasi tushunchalari o‘rtasidagi munosa- batlarni, ularning xususiyatlarini tushuntira olish qobiliyatidan iborat bilim darajasidir.
Tipik masalalarni yechish qobiliyati ‒ bu tipik masalani yechish uchun hisoblash sxemasini tuzish qobiliyatidan iborat bilim darajasidir. Amaliy muammolarni hal qilish qobiliyati amaliy muammolarni





¹ Тураев С.Ж. Повышение качества профессиональной деятельности студентов с привлечением к научному проекту. XII Международной научнопрактической конференции «Инновация в технологиях и образование», 21‒22 маpт 2019 г., филиал КузГТУ в г. Белово, изд-во филиала КузГТУ, Россия, 2019, ч. 4, c. 240‒242.
²С.Л.Ибрагимов. Талабаларда математик моделлаштириш усули ёрдамида касбий кўникмаларни шакллан- тиришнинг психологик педагогик асослари. Таълим, фан ва инновация (маънавий-марифий,илмий-услубий журнал), Тошкент, 2019, № 4, 112‒115-betlar.
³ Пологрудов В. А. Вопросы методики преподавания физики в ВУЗе. Кемерово, КГУ, 1979, c. 122.
odatiy holga aylantirish, ularning matematik formulasini shakllantirish va asl muammoning maqsadlariga asoslangan holda, ularni hal qilish natijalarini sharhlash qobiliyatidan iborat bilim darajasi. Fanlararo alo- qalarni sintez qilish qobiliyati ‒ bu turli mavzulardagi bilimlardan mavzu sohasidagi amaliy muammolar- ni hal qilish uchun foydalanish qobiliyatidan iborat bilim darajasi.¹