O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Molekulaning massasi. Alohida molekulalarning massalari juda kichik bo'lib, maxsus asbob — massa-spektrometrlar yordamida aniqlanadi. Masalan, suv molekulasining massasi 3·10^-26kg atrofida. Shuning uchun ham fizikada, molekulalar massalarining absolut qiymatlari bilan emas, balki o'lchamsiz nisbiy kattaligi bilan ish ko'riladi, chunki bu hisob-kitobni ancha osonlashtiradi. Xalqaro kelishuvlarga asosan etalon, ya'ni birlik atom massasi m_o sifatida uglerod ^I2C izotopi (atomar) massasining 1/12 qismi qabul qilingan.
Shuningdek, nisbiy atom massani aniqlash uchun esa atom massasining absolut qiymati m_at ni birlik atom massasi m₀ i bo'lish kerak.
Modda miqdori. Moddalar ulkan iniqdordagi molekulalardan tash­kil topganligi va o'z navbatida turii moddalar molekulalari massalari­ning teng emasligi ularni solishtirishda katta qiyinchiliklar tug'diradi. Aynan shu qiyinchilikni yengish maqsadida tarkibida bir xil N_A ta molekula bo'lgan modda miqdori tushunchasi kiritiladi. Modda miqdori — moddadagi molekulalar sonining 0,012 kg ugleroddagi molekulalar soni N_A ga nisbati bilan aniqlanadigan kattalikdir: v = N/N_A. Uning SI dagi birligi [v]=l mol. 1 mol — 0,012 kg uglerodda qancha mole­kulalar bolsa, shuncha molekulalari bo'lgan modda miqdoridir.
Avogadro soni. Yuqorida aniqlanganidek, istalgan moddaning 1 molida bir xil sondagi molekulalar mavjuddir. Bu son Avogadro doimiysi deyiladi. Endi Avogadro doimiysi nimaga tengligini aniqlaylik. Buning uchun modda miqdori ta'rifidan foydalanamiz, ya'ni 0,012 kg uglerodda N_A ta molekula bor.
Avogadro qonuni. Istalgan moddaning bir molidagi molekulalar soni teng ekan. Endi bir mol qancha hajmni egallaydi degan savol tug'iladi. Bu savolga Avogadro (1776- 1856) qonuni javob beradi: bir xil temperatura va bir xil bosimda istalgan gazning bir moli bir xil hajmni egallaydi. Normal sharoitda bu hajm teng.
Normal sharoit. Normal sharoit: bosim normal atmosfera bosimi p=101325 Pa = 760 mm.sim. ust. va temperatura T=273,15K yoki t— 0 °C bo'lgan sharoit.
Molekular massa. Ko'pincha molekular massa (M) tushunchasidan foydalanishga to'g'ri keladi. Molekular massa bir mol moddaning massasi kabi aniqlanib, molekula massasining Avogadro soniga ko'paytmasi kabi aniqlanadi.
CI da molekular massaning birligi — kg/mol:
Istalgan miqdordagi moddaning massasi m ni topish uchun uning molekulyar massasi M va undagi modda miqdori (mollar soni) v ni ko'paytirish kerak.
Loshmidt soni. Normal sharoitda 1 m³ gazdagi molekulalar Loshmidt soni bilan aniqlanadi. Ma'lumki, 1 mol gazda N_A ta molekula mavjud va 1 mol gaz normal sharoitda V_Q hajmni egallaydi. Unda normal sharoitda istalgan gazning 1 m³ da
n_L=M_A\V₀=6,o2·10²³mol‾¹\22,4·10‾³mol‾¹·m³ =2,7·10²m‾³
ta molekula mavjud bo'ladi.