O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Induksiya EYK ning tabiati. Endi EYK ning vujudga kelish tabiati bilan qiziqaylik. Buning uchun tajribani o'tkazamiz. Bir qismi harakatga kelishi mumkin bo'lgan kontur magnit maydonga kiritilgan. Bir jinsli magnit maydon induksiya vektori bizdan rasm tekisligiga qarab perpendikular yo'nalgan bo'lsin. Harakatla-nuvchi qism ichidagi elektronlarga Lorens kuchi ta'sir etadi. Harakatlanuvchi qismning o'rni 1 dan 2 ga o'zgarganda, kontur o'rab turgan magnit oqimi ham o'zgaradi. Harakatlanuvchi qism ichidagi elektronlarga ta'sir qilgan Lorens kuchi ularni harakatga keltirib, induksiya EYK ni vujudga keltiradi.
Elektromagnit induksiya uchun Faradey qonuniga muvofiq, harakatsiz kontur o'zgaruvchan magnit maydonda turganida ham EYK induksiyalanishi mumkin. Lekin bu holda uni Lorens kuchi vujudga keltirgan deya olmaymiz. Chunki Lorens kuchi harakatsiz elektron­larga ta'sir etmaydi. Bu muammoni hal qilish uchun Maksvell magnit maydonning har qanday o'zgarishi atrofda elektr maydonni va bu elektr maydon esa induksiya elektr yurituvchi kuchini vujudga keltiradi deb tushuntirdi. Chunki elektr maydon harakatsiz elektronlarga ham ta'sir qiladi.
Elektromagnit induksiya EYK voltlarda ifodalanadi.
Uyurmali elektr maydon. Uyurmali toklar
M a z m u n i: uyurmali elektr maydon; uyurmali toklar.
Uyurmali elektr maydoni. Oldingi mavzuda ta'kidlanganidek, magnit maydonning o'zgarishi elektr maydonni vujudga keltiradi. Bunday elektr maydonning kuch chiziqlari biror zaryaddan boshlanib, boshqasida tugamaydi. Ya'ni xuddi magnit maydon kuch chi­ziqlari kabi ularning boshlanish va tugash joylari yo'q.
Demak, magnit maydonning o'zgarishi natijasida vujudga kelgan elektr maydonning kuch chiziqlari yopiq chiziq, bunday elektr maydon esa uyurmali xarakterga egadir.
Shunday qilib, o'zgaruvchi magnit maydonda harakatsiz turgan o'tkazgichdagi elektronlarni uyurmali elektr maydon harakatga keltirar ekan. Bordi-yu o'tkazgich bo'lmaganda uyurmali elektr maydon vujudga kelarmidi? Albatta. Magnit maydonning har qanday o'zgari­shi uyurmali elektr maydonni vujudga keltiradi. Bizning holimizdagi harakatsiz o'tkazgich esa bu maydonning vujudga kelganini tas-diqlovchi vosita bo'lib xizmat qiladi, xolos.
Elektrostatik maydondan farqli o'laroq, uyurmali elektr maydo­ni potensial maydon emas, ya'ni birlik musbat zaryadni yopiq kontur bo'ylab ko'chirishda bajarilgan ish nolga teng bo'lmay, induksiya EYK ga teng bo’ladi.