|
Reaktiv
|
Cl-
|
Br-
|
J-
|
S-2
|
HNO3 ishtirokida AgNO3
|
AgCl ning oq cho`kmasi.
|
AgBr ning och sariq cho`kmasi.
|
AgJ ning sariq cho`kmasi.
|
Ag2S ning qora cho`kmasi.
|
Kumush tuzlariga NH4OH ning ta`siri.
|
[Ag(NH3)2]Cl hosil qilib eriydi.
|
[Ag(NH3)2]Br hosil qilib sezilarli eriydi.
|
Erimaydi
|
Erimaydi
|
Kuchli oksidlovchilar (KMnO4, K2Cr2O7)
|
Cl2 ajralib chiqadi.
|
Br2 ajralib chiqadi.
|
J2 ajralib chiqadi
|
S ajralib chiqadi
|
Xlorli suv, benzol ishtirokida
|
─
|
Br2 ning qo`ng`ir rangi hosil bo`ladi.
|
J2 ning binafsha rangi.
|
─
|
NaNO2 yoki KNO2 H2SO4 ishtirokida.
|
─
|
─
|
J2 ajralib chiqadi.
|
─
|
H2SO4
|
─
|
─
|
─
|
H2S ajralib chiqadi.
|
Pb(NO3)2
|
PbCl2 ning oq cho`kmasi
|
PbBr2 ning sarg`ish cho`kmasi
|
PbJ2 ning sarg`ish cho`kmasi
|
PbS ning qora cho`kmasi.
|
CdCO3
|
─
|
─
|
─
|
CdS ning sariq cho`kmasi.
|
3.3. Tabiiy gaz tarkibidagi vodorod sulfidni potensiometrik tetirlash usulida aniqlash.
25,0 ml vodorod sulfid eritmasini 0,01 N KOH eritmasi bilan titrlaganda quyidagi natijalar olindi:
V.ml
|
15,0
|
16,0
|
17,0
|
17,5
|
18,0
|
18,5
|
19,0
|
20,0
|
pH
|
5,4
|
5,6
|
5,85
|
6,1
|
6,5
|
9,7
|
10,3
|
10,7
|
ApH/AV
|
0,2
|
0,25
|
0,44
|
0,8
|
6,4
|
1,2
|
0,4
|
Eritmadagi vodorod sulfidning massasini toping.
Titrlash natijalaridan ko`rinishicha oxirgi nuqta 18,0 va 18,5 ml hajmlar oralig`iga to`g`ri keladi. Titrantning oxirgi nuqtaga to`g`ri keladigan hajmini hisoblaymiz: VKOH= =18,27 ml.
g=6,21 mg
3.4. Vodorod sulfiddan oltingugurt olish.
Kislotali gazlar 12 ming m3 soat miqdorida (o`rtacha) ko`pi bilan 13,2 m3 soatmiqdorida 500 C haroratda qo`rfilmaga qo`shildi. Qurilmaga qo`shishdan avval umumiy kollektr orqali ajratgichka kelib tushadi. Reaktor temirdan tayyorlangan gorizantal slendrsimon idishdan iborat bo`lib, uning ichki qismi kislotabardosh material bilan qoplangan bo`ladi. Bu reaktorga asosiy tarkibi tetan (IV) oksidi va kalsiy sulfat tuzlari aralashmasidan iborat (85% va 15%) CRS-31 katalizator yuklanadi. Katalizator avval qizdirib aktivlashtiriladi va avvaldanchanglardan tozalangan, quritilgan reaktorga 15 tonna miqdorida joylashtiriladi. Katalizatorning solishtirma og`irligi 0,95-1,05 tn/m3 bo`lib, uni joylashtirish vaqtida hech qanday namlik bo`lmasligi zarur. Reaktorning balandligi 8,44 m, deametri 3,2 m, umumiy hajmi 55,5 m3 bo`lib, 0,03 kgc/sm2 bosim ostida ishlaydi. Katalizator vodorod sulfidni to`g`ridan oksidlab elementar oltingugurtga aylanishiga yordam beradi. Oksidlanish toza kislorod ishtirokida amalga oshiriladi. Zarur kislorod miqdori kimyoviy jarayon uchun stexiyometrik o`lchangan hajmda reaktorga kirish joyidan 2119 m3 soat miqdorida yuborib to`riladi. Oksidlash(ning) reaksiyaso natijasida ajralib chiqadigan issiqlik hisobiga aralashmalar holati 3000 gacha ko`tariladi. Hosil bo`lgan oltingugurtni sovutib kondensatsiyaga uchratish uchun quvurlardan o`tkaziladi. Bu vaqtda suv yordamida sovutish amalga oshiriladi. Bu issiqlikni qabul qilgan suv qizish natijasida bug`ga aylanadi. Undan o`z navbatida qurilmada isitish maqsadlarida foydalanish mumkin bo`ladi. Hosil bo`lgan suyuk oltingugurtni ajratgichka junatiladi. Ajratgich bir necha bosqichda ajratishga mo`ljallangan bo`lib, birinchi bosqichda mayda zarrachalardan iborat suyuq oltingugurt murili ajratgich yordamida ajratiladi. Ikkinchi bosqichda markazdan qochma kuch ta`sirida ishlovchi ajratgich yordamida ajratiladi. Olingan oltingugurt suyuq otingugurtni yig`gichga kelib tushadi.
3.5. Toza oltingugurtni ajratib olish.
Reaksiya natijasida hosil qilingan suyuq oltingugurt gaz ajratgich bilan jihozlangan yig`gichga kelib tushadi. Yig`gichning hajmi 30 m3 bo`lib, 3 kun davomida ishlab chiqilgan oltingugurtning hamma miqdori joylash oladi. Yig`gichga yig`ilgan suyuq oltingugurtni granuralarga aylantirish qurilmasiga yoki omborxonaga junatiladi.
Olingan oltingugurtni ГОСТ-127,1-93 talablariga javob beradigan markasi 9998 bo`lgan maxsulotiga to`g`ri keladi. Bu maxsulot sariq rangli bo`lingan linza yoki nuxat ko`rinishidagi granulalardan iborat bo`lib, zarrachalar deametri 3,8-4,5 mm namligi 0,5 % gacha (massa jihatidan) hajmiy zichligi 1,04 kg/dm3.
Yig`gichga o`rnatilgan desorbsion gaz ajratgich qurilmasi suyuq oltingugurtga yutilgan vodorod sulfid ajratishga imkon beradi. Bu vaqtda oltingugurt tarkibida qoladigan vodorod sulfid miqdori eng ko`pi bilan milliondan o`n ulushini tashkil qiladigan darajada kam bo`lishi ta`kidlanadi. Bu juda oddiy usul aralashmaga soatiga 1000-1200 m3 kislorod yuborish orqali amalga oshiriladi.
Analizning mohiyati
Na2 SO3 -qattiq holdagi tuzni suyultirib assidimetrik titrlash usuli bilan bikarbonat NaHCO3 tuzigacha qaytarishga asoslangan (P=8,4 )
2 Na2 CO3 + H2 SO4 → Na2 SO4 + NaHCO3 Na2 SO4 - qattiq hildagi tuzini miqdorini aniqlab suyultirib yodometrik titrlash usuli bilan bajariladi.
Na2 SO4 + H2 O +J2 = 2 Na J + H2 SO4
Bunda J2 biroz ortiqcha solinadi va shu ortiqcha J2 tiosulfat eritmasi yordamida titrlanadi.
J2 + 2 Na2 S2 O3 → 2 Na J + Na4 S4 O6 Na2 CO3 va Na2 SO3 foizi miqdorda chiqadi. Na2 SO3 miqdori 100 % shu tuzning miqdori ayirib topiladi.
XULOSA
1. Potensiometrik titrlash usulidan foydalanib gaz tarkibidagi h2 s miqdori 6,21 mg ekanligi aniqlandi.
2. Vodorod sulfiddan suyuq oltingugurt olishning muqobil sharoitlari hamda texnologik jarayonlari o`rganildi.
3. Gaz tarkibida oltingugurt (ii) oksidining ulushi 1.5 % dan vodorod sulfid-merkabtan nisbatlari esa 50:1 dan kam bo`lgandagina potensiometrik titrlash usulini qo`llash mumkinligi aniqlandi.
4. Potensiometrik titrlashning oxirgi nuqtasi aniqlandi. taqribiy titrlashdagi sakrash 150 mv aniq titrlashda esa 112 mv ekanligi tajriba asosida o`rganildi.
5. Gaz kadmiy atsetat rux atsetat hamda qo`rg`oshin atsetat eritmalari orqali o`tkazilib kadmiy sulfide, rux sulfid va qo`rg`oshin sulfid tuzlari ajratib olindi.
6. Olingan natijalarga asoslangan holda gaz tarkibida 0.6 % vodorot sulfid borligi aniqlandi.
Foydalanilgan adabiyotlar
X.Raxmatov. N.Boboqulov. Z.Qurbonova. Fizik kimyoviy analiz usullari. Qarshi “Nasaf” nashriyoti. 2003 yil
O.I. Islomov. Umumiy geologiya. “O`qituvchi” nashriyoti 1991 yil
O.Fayzullayev “Analitik kimyo ” Toshkent Yangi asr avlodi 2006 y.
Nurmuhamedov X.S., Nigmadjonov S.K., Abdullayev A.SH., Asqarova A.B., Rambergenov A.K., Karimov K.G. Kimyo va neft sanoatlari mashina va qurilmalarini hisoblash va loyihalash. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2008.
B.N. Aleksev “Miqdoriy analiz” Toshkent 1976 y.
M.Mirkomilova “Analitik kimyo” Toshkent O`zbekiston 2001
Sh.N. Nazarov, Z.A. Aminov ”Analitik kimyo ” Toshkent o`qituvchi 1984
B.N.Alekseev “Yarim mikro metod bilan qilionadigan kimyoviy sifat analiz kursi” Toshkent O`qituvchi 1976
M.T.Gulyamova, Sh.Q.Norov, N.T.Turobov ”Analitik kimyo” Toshkent Voris nashriyoti 2009 y.
Do'stlaringiz bilan baham: |
