O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`limvazirligi

ikkilamchi 
guruh deb faoliyati aniq maqsadga yo‘nalgan va o‘zaro munosabatlarda rasmiy 
jihatlar kuzatiladigan jamoaga aytiladi. Bunday guruhda asosiy diqqat o‘zaro munosabatlarga emas, 
balki ma’lum vazifani bajarish malakasiga qaratiladi.
Rahbar boshqaruv faoliyatida turli maqsadda tuzilgan guruhlarda turlicha psixologik muhitni 
shakllantirishga e’tibor berishi kerak. Masalan, qisqa muddatli va malakali mehnat talab qiladigan 
vazifalarni ado etish uchun tuzilgan guruhda asosiy maqsad mehnat faoliyatiga qaratiladi va jamoa 
birdamligiga boѓliq tadbirlar cheklanadi. Doimiy va muntazam faoliyat yurituvchi guruhda esa 
bajarilayotgan mehnat bilan bir qatorda ayni jamoada soѓlom va ahil muhit yaratish yo‘li tanlanadi.
Kichik guruhning yana bir ko‘rinishi 
referent guruh 
deb ataladi. Referent guruh, o‘z mazmuniga 
ko‘ra, biron kimsa uchun eng ardoqli va o‘ziga yaqin tutuvchi jamoani anglatadi. Odatda har kim 

---

60 
referent guruhni o‘ziga namuna sifatida qabul qiladi va o‘z xulqini shu guruh normalari bilan 
moslashtirishga intiladi.
O‘z mohiyatiga ko‘ra referent guruh salbiy va ijobiy xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Ijobiy 
mazmunga xos referent guruh tashkilot maqsadiga muvofiq ishlaydi va undagi jarayonlar umumiy 
maqsadga bo‘ysungan bo‘ladi. Salbiy mazmun kasb etgan referent guruhdagi norma va xulq-atvor 
shakllari jamoa manfaatiga zid bo‘lishi va tashkilot maqsadi bilan mos kelmasligi mumkin. Masalan, bu 
manzara mehnat jamoasidagi ba’zi xodimlar to‘dasining muntazam ravishda tartibbuzarlikka yo‘l 
qo‘yishi yoki asosiy ish vaqtida o‘z faoliyatini boshqa yo‘nalishga baѓishlashida ko‘rinadi.
Odatda har bir jamoada bir necha referent guruhlar uchrashi tabiiy. Rahbar bunday vaqtda ushbu 
guruhning salbiy yoki ijobiy mazmunga yo‘nalganini darhol ajratib olishi va shu asosda ularga nisbatan 
o‘z munosabatini bildirishi lozim. Ijobiy yo‘nalishga ega bo‘lgan referent guruhni qo‘llash bilan birga 
asta-sekin undagi a’zolar sonining ko‘payishi haqida ѓamxo‘rlik qilish kerak. Salbiy yo‘nalishdagi 
guruhga nisbatan tanlangan asosiy siyosat esa, ushbu guruh a’zolariga topshiriladigan vazifalar asnosida 
iloji boricha ularni bir-biridan uzoqlashtirishga qaratilgan bo‘lishi zarur.
Yuqorida sanab o‘tilganlar qatorida rasmiy va norasmiy guruhlar ham mavjud. Rasmiy guruh 
biron maqsadga erishish yo‘lida tashkil topadi. Masalan, brigada, bo‘lim, ma’muriyat kabi rasmiy 
mehnat jamoalari... Odatda mazkur guruhlarning faoliyati ma’lum bir maqsadga yo‘nalgan ravishda 
boshqariladi. Bunday guruhning tashkil topishi huquqiy jihatdan rasmiylashtirilib qo‘yiladi.
Norasmiy guruhlar tasodifan paydo bo‘ladi va bu holat u yoki bu korxona ichida yuz berishi 
mumkin. Norasmiy guruh tashkil topishining manbaalari shu guruh a’zolariga xos umumiy manfaat va 
o‘zaro iliq munosabatlarning mavjudligida ko‘rinadi. Norasmiy guruh korxona rasmiy tizimidan 
mustaqilligi, o‘z oldiga qo‘ygan maqsadining noaniqligi bilan ifodalanadi. Bunday guruhni ba’zan 
manfaatlar bo‘yicha birlashish desa ham bo‘ladi.
Tashkilot miqyosida, dadil ayta olamizki, yuqorida sanab o‘tilgan guruh turlarining hamma ko‘rinishi 
mavjud. Guruh o‘z a’zolariga o‘z ta’sirini o‘tkazadi va guruhiy normalarga rioya qilishga sharoit 
yaratadi, qolaversa, ijtimoiy nazorat olib boradi. Jamoa tarkibida xodim korxona maqsadlarini to‘laroq 
anglaydi va umumiy mas’uliyatga beixtiyor sherik bo‘ladi. Jamoa a’zolari bilan hamkorlikda harakat 
qilgan holda, u yakka tartibdagi intilishga nisbatan ko‘proq samaraga erishadi.
Tarixan kichik guruhlarni