O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti “iqtisodiyot” fakulteti

Iste’molchi afzalligi. Befarqlik egri chizig’i iste’molchi afzalligini birinchi va ikkinchi iste’mol davrlari bo’yicha ko’rsatib beradi. Befarqlik egri chizig’I ikkita davrda iste’mol egri chizig’I kombinatsiyasini ko’rsatadi.Bu rasm ko’p befarqlik egri chizig’ining ikkitasini ko’rsatadi. Iste’molchi W,X,Y nuqtalarda bir xil qoniqadi ammo W, X, Y nuqtalarga qaraganda Z nuqtani afzal ko’radi.
Birinchi davr iste'mol,C1 O’xshash egri chiziqlar to’plami iste’molchi tanlovining to’liq holatini ko’rsatadi. Bu shuni bizga ma’lum qiladiki, iste’molchi W nuqtadan ko’ra Z nuqtani tanlaydi, lekin bu aniq bo’lishi kerak, chunki Z nuqtada ikkala davrda ham ko’proq iste’mol bo’ladi. Z nuqta va Y nuqtalarni taqqoslaymiz: Z nuqtada 1- davrda ko’proq iste’mol va 2-davrda esa kamroq iste’mol mavjud. Qaysi biri tanlangan, Z yoki Y? Z nuqta Y nuqtaga qaraganda yuqoridagi o’xshash egri chiziqda ekanligidan biz bilamizki, iste’molchi Y nuqtadan ko’ra Z nuqtani afzal ko’radi. Shunday qilib, biz 1-davr va 2-davr iste’mollarining istalgan kombinatsiyalarini joylashtirish uchun o’xshash egri chiziqlar to’plamini ishlatishimiz kerak. ⁷
Iste’mol xarajatlarini YaIMning eng yirik komponenti bo’lib, uning hajmini avvalo uy xo’jaliklarining tasarrufidagi daromadi belgilaydi. Aholining daromadlari miqdori oshib borishi bilan undagi jamg’armalar ulushi ham oshib boradi.
Iste’mol va jamg’arish hajmi, shuningdek iste’molchilar boyliklari darajasiga, narx va soliq o’zgarishlari, iste’molchilarning qarzi darajasiga va boshqa omillarga bog’liq.
Iste’mol va jamg’arishga o’rtacha moyillik aholi daromadlarining qancha qismi iste’molga va qancha qismi jamg’armaga sarflanganligini xarakterlovchi ko’rsatkichlardir.
Iste’molga chegaraviy moyillik (MRS) iste’moldagi o’zgarishlarni ixtiyordagi daromad darajasidagi o’zgarishga bo’lib topiladi. MRS ning katta yoki kichikligi fiskal siyosat samaradorligini belgilovchi omillardan biridir.




⁷ N. Gregory Mankiw. Macroeconomics (7^th edition). USA, 2009, p 496-498.