O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti “iqtisodiyot” fakulteti

Endi 1 + r har ikki tomonidan ajratib olinadi.

C1 + = Y1 +C₂/1+r=Y1+Y₂/1+r

Bu tenglama daromadga ikki davrlarda iste'mol bilan bog'liq.
Bu intertemporal budjet cheklovini tasvirlashning standart yo’lidir.
Iste'mol byudjeti cheklov osonlikcha talqin etiladi. Agar talab darajasi nolga teng bo’lsa, budjet cheklovi shuni ko’rsatadiki ikkinchi davrdagi jami iste’mol ikkinchi davrdagi jami daromadga teng bo’ladi. Talab darajasi noldan katta bo’laganda kelajakdagi daromad va iste’mol 1+r orqali hisobga olinmaydi. Bu diskontlash jamg’armaga talab orqali vujudga kelgan.Iste'molchi talabi joriy daromaddan kelib chiqadi ya’ni kelajakdagi daromad joriy daromadga qaraganda yaxshiroq.
Xuddi shunday, kelajakda iste'mol uchun jamg’armadan to’lanadi ya’ni kelajakda daromad joriy daromadga qaraganda kamroq bo’ladi. Ikkinchi davr iste’moli omil 1 / (1 + r) bilan o’lchanadi:Birinchi davr istemol miqdori ikkinchi davr iste’molning bir qismini tashkil etishi lozim.

Quyidagi rasmda iste'mol byudjet cheklovi aks etgan.Rasmda uch nuqta belgilangan. Nuqta A, iste'molchi har bir davrda o’zining daromadini iste'mol qiladi (C₁ = Y₁ va C₂ = Y₂), shuning uchun ikki davrda ham na qarz olish na


jamg’arish bo’lmaydi.Nuqta B da, iste'molchi birinchi davrida hech narsa iste'mol qilmaydi (C1 = 0) va barcha daromadini jamg’aradi, shuning uchun
ikkinchi davri iste'mol C₂ (1 + r) Y₁ + Y₂hisoblanadi. C nuqtada, iste'molchi ikkinchi davrida hech narsa iste'mol qilmaslikni rejalashtiradi (C₂ = 0) va shuning uchun,qarz olish ikkinchi davri daromadiga imkon qadar qarshi bo’ladi, shuningdek, birinchi davri iste'mol C₁bu Y₁ + Y₂ / (1 + r) hisoblanadi.Birinchi va ikkinchi davr iste’molining uchta asosiy kombinatsiyasi mavjud ya’ni iste’molchi B dan C surilishi mumkin.
Qachonki 1-davr iste’moli past va 2-davr iste’moli baland bo’lganda, ya’ni Y nuqtada, ayirboshlashning muhim bo’lmagan qismi baland bo’ladi: iste’molchi 1-davr iste’molining bir qismidan voz kechish uchun ko’proq qo’shimcha tarzda 2- davr iste’moliga ehtiyoj sezadi.
Iste’molchi berilgan o’xshash egri chiziqning hamma nuqtalarida teng ravishda baxtli bo’ladi, lekin u boshqalariga qaraganda ba’zi o’xshash egri chiziqlarni afzal ko’radi. Chunki u kamroq iste’moldan ko’ra, ko’proq iste’molni afzal ko’radi, u quyiroqdagi o’xshash egri chiziqlardan ko’ra yuqoriroqdagi o’xshash egri chiziqlarni afzal ko’radi. Quyidagi chizmada iste’mol IC1 egri chizig’idagi istalgan nuqtalardan ko’ra IC2 egri chizig’idagi istalgan nuqtalarni ma’qul ko’radi.