O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

Djon Mochli
va 
Prespera Ekerta
birichi universal to‗liq elektron 
hisoblash mashinani yaratdilar. Ushbu mashina elektron lampalar asosida ishlar edi va uning 
nomi ENIAC edi. U MARK-1 dan ming marta tezkorrok edi, leykin uning xam kamchiliklari bor 
edi: ogirligi - 30 tonna; uzunligi 170 kvadrat metr xonani egallar edi; tarkibida 18 000 
elektrolampalar bor edi; ishlash jarayoni juda murakkab va bu mashina juda tez ishlamas edi 
(sekundiga 300 kupaytirish yoki 5000 qo‗shish amallari bajarishi mumkin edi). Shu 
kamchiliklarni bartarab qilish uchun olimlar juda kup mexnat kilar edi. Birinchi EXM lar avlodi 
lampali deb nomlanadi. 1947 yilda BELL laboratoriya xodimlari V. Shokli, J. Bardin iva V. 
Berteyn tomonidan birinchi tranzistor kashf etildi. 1948 yildan esa elektron lampalar o‗rniga 
kashf etilgan tranzistorlar qo‗llana boshlandi va shuning uchun 2 avlod EXM lari tranzistorli deb 
nomlangan. 1949 yilda Djey Forrester tomonidan magnitli xotira uskunalari yaratildi va shu 
yilda Kembridj universitetida birinchi xotiraga ega EXM - EDSAC nomli EXM yaratildi. 1959 
yilda Robert Noys (INTEL firmani aratgan odam) bitta plastinada bir nechta tranzistorlarni 
joylashtirib integral sxemalar yoki chiplarni yaratgan. 1968 yilda Burroughs firma tomonidan 
integral sxemalarda ishlaydigan birinchi kompyuterni chiqardi va shuning uchun uchinchi 
EXMlar avlodi katta integral sxemali deb nomlanadi. Shu yilda amerikali injeneri Duglas 

---

Endjelbart xozirgi sichqoncha qurilma vazifasini bajaruvchi uskunani yaratdi. 1970 yildan 
boshlab INTEL firma xotiraning integral sxemalarni chiqara boshladi. Shu firmada ishlagan 
Marshian Edvard Xoff shu yilda mikroprosessorni kashf etgan (bita kremniy chipda bir nechta 
integral sxemalarni joylashtirdi). Shu yildan boshlab mikroprosessorlarda ishlovchi turtinchi 
EXMlar avlodi boshlandi, ular kichik integral sxemali avlod deb nomlanadi.
1973 yildan boshlab EXM tarixining yangi sahifasi, personal kompyuterlar sahifasi boshlandi. 
Shu yilda fransiyadagi Truong Trong Ti firma tomonidan birinchi personal kompyuter yaratildi. 
Shu bilan birga 1973 yilda dunyoga tanikli XEROX firma tomonidan Alto nomli shaxsiy 
kompyuter yaratilgan. Ushbu kompyuterda birinchi bo‗lib fayllar va dasturlarni oynalar 
ko‗rinishda ochish prinsipi qo‗llanilgan.
1977 yilda Apple Computer firma tomonidan Apple-II nomli shaxsiy kompyuterlar ommaviy 
ravishda chiqarila boshlagan. Ushbu kompyuterlar plastmass korpus, klaviatura va displeyga ega 
bo‗lgan. 
1980 yilda Osborne Computer firma birinchi portativ kompyuterlarni chiqara boshladi. Ushbu 
kompter ogirligi 11 kg, juda kichkina hajmga ega bo‗lgan va narxi atigi 1795 dollar bo‗lgan. 
1981 yildan boshlab IBM (International Business Machines) firma tomonidan personal 
kompyuterlar seriyalab chiqara boshlandi va butun dunyoga sotila boshlandi. Shundan beri 
kompyuter xayotimizda mustaxkam joylashib, axborotni qayta ishlashning eng zamonaviy 
vositasiga aylandi va butun dunyoga tanikli bo‗ldi. Shuning uchun personal kompyuterlar 
standarti shu kompyuter nomi bilan nomlanadi - IBM PC (personal computer).