O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Коменскийнинг илмий-
тадқиқот ишлари 
йўналишлари 
Халқ оғзаки ижоди 
асарларини йиғиш 
Чех тилининг 
хусусиятларини 
ўрганиш 
Мамлакати географиясини тартибга солиш билан 
шуғулланиш 

---

4.18-24 
yoshgacha 
universitet, 
Akademiya. 
Bu 
o‘quv 
yurtlari 
o‘quvchiningirodasi,  kishi  shaxsini  bir  butun  o‘stirishi  kerak.  SHunday  qilib 
yuqoridagi biz ko‘rib o‘tgan to‘rt maktab Komenskiyning qarashicha o‘quvchilarni 
o‘ylashga  mexnat  qilishga,  masalalarni  mustaqqil  echa  bilishga,  so‘zlashga,  o‘z 
fikrlarini to‘g‘ri ifoda qilishga va isbotlab berishga o‘rgatishi kerak deydi. 
"Mexnat  kishini  ulug‘laydi"  -  deydi  Komenskiy.  SHuning  uchun  bolani 
mexnatga yoshlikdan o‘rgatish kerakligini isbotlab beradi. 
Komenskiyning pedagogik nazariyasida talim - o‘qitish katta o‘rin egallaydi. 
Bunda  u  tabiylik  usulini  asos  qilib  oladi.  Bu  usulning  moxiyati  shundan  iboratki, 
bunda bolaning yoshi, bilim darajasi, psixologik xususiyatlari xisobga olinib darsni 
tabiat borlig‘iga moslab olib borish kerak degan goya ilgari suriladi. 
 
 
 
Komenskiy  o‘zining  «Buyuk  didaktika»  asarida  maktabda  o‘qitish  tizimini 
amalga oshirishda quyidagi didaktik tamoyilga amal qilishni tavsiya etadi. 
1.Onglilik va faollik tamoyili; 
2.Ko‘rsatmalilik tamoyili; 
3.Izchillik va tizimlilik tamoyili; 
4.Mashq qilish, bilim va malakalarini gguxta egallash tamoyillari. 1.Onglilik 
va faollik   tamoyili    o‘qitishda    ma’no-mazmungatushunmay, og‘zaki yodlashga 
qarshi chiqadi. Bilim va malakalarning faol ravishda aniq, har bir narsani aql, idrok 
bilan yaxshi tushuna bilish kerakligi, zo‘rlab yodlatmaslik kerak deb hisoblaydi. 
2.Ko‘rsatmalilik tamoyili - Komenskiy bu tamoyilni nazariyjihatdan isbotlab 
berdi.  Talim  jarayonida  ko‘rsatmalilik  prinsipinijoriy  etish  uchun  ko‘yidagilarga 
amal qilish zarur deb hisoblaydi. 
Mavjud narsalarning o‘zini ko‘rsatish yoki tabiiy holda kuzatishlar o‘tkazish; 
Narsalarning shaklini yoki nusxasini ko‘rsatish; 
Narsa va hodisalar tasvirlangan suratlarni ko‘rsatish. 
Komenskiy ko‘rsatmalilikni o‘qitishning «Oltin qoidasi» deb atab, bolaga real 
narsalarni  ko‘rsatish,  dunyoni  narsalar  orqali  tushuntirish,  o‘qitilayotgan, 
o‘rganilayotgan  narsalarni  ushlash,  ko‘rish,  hidlash,  eyish  bu  orqali 
o‘rganilayotgan  materialning  chuqur  bo‘lishiga,  uzoq  vaqt  esda  saqlanishiga 
yordam beradi deb ko‘rsatadi. 
3.Izchillik  va  tizimlilik  tamoyili  -  bunda  fan  asoslarini  izchilbayon  qilish  va 
sistemali  tarzda  o‘rgatish  talab  etiladi.  Izchilliktamoyilida,  kun,  oy,  yilga  vazifa 
qo‘yish va uni amalga oshirish uchunintilish kerakligi aytiladi. Bunda aniq vaqtni 
belgilash, o‘qishningbola yoshiga mos bo‘lishi, material izchillik bilan o‘rganilishi,