O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

Piktogramma metodi 
Bevosita eslab qolish xususiyatlarini piktogramma, ya'ni rasmli assotsiatsiyalar metodi orqali ham 
o‗rganish mumkin. Piktogramma eksperimental-psixologik tadqiqot usuli sifatida birinchi marta 
L.V.Zankov (1935) tomonidan qo‗llanilgan. Sinaluvchi aniq so‗zni rasmdagi tasvir orqali eslab 
qolishi kerak. Sinaluvchi so‗z va tasvir o‗rtasidagi aloqani o‗ylab topishi kerak, bu esa 
keyinchalik so‗zni qayta eslashiga imkon beradi. 
Rasm va so‗z o‗rtasidagi assotsiativ aloqani shakllantirish jarayonida inson shunday mazmunli 
aloqalarni tanlaydiki, uning fikricha, bu rasmlar so‗zni eslab qolish uchun yaroqli bo‗ladi. 
(A.R.Luriya, 1967). Shuning uchun ham bu metodika orqali tadqiqot o‗tkazish faqatgina 
assotsiativ, bevosita xotira xususiyatlarinigina emas, fikrlash faoliyati xarakteri, mantiqiy 
tafakkurning rivojlanish darajasi haqida ham bilish imkonini beradi. (S.V.Longinova, 
S.Ya.Rubinshteyn, 1972, B.G.Xersonskiy, 1988). 
Metodikaning mazmuni shundan iboratki, sinaluvchi aniq bir so‗zni – tushunchani eslab qolish 
uchun o‗zi mustaqil rasm sxema chizadi. Bu chizilgan rasm sxema keyinchalik so‗zni – 
tushunchani esga tushirishga yordam berishi kerak. Alohida harf so‗zlarni yozish tavsiya 
etilmaydi. Tajriba o‗tkazish uchun oldindan tayyorlangan toza varaq va qalam kerak bo‗ladi. 
Sinaluvchiga quyidagi ko‗rsatma beriladi: «Men sizga so‗zlarni aytaman, siz ularni eslab qolish 
uchun kichikroq rasm chizib oling. Rasm chizish tezligi va rasmning sifati sizni 
xavotirlantirmasin. Asosiysi, siz keyin rasmga qarab, eslab qolgan so‗zlaringizni aytsangiz 
bo‗ldi». 
So‗zlar ( yoki so‗z birikmalari) quyidagilar bo‗lishi mumkin: 

---

Bayram 
Ko‗zi ojiz bola Taraqqiyot 
Mehribon buvi 
Qorong‗u tun
G‗amgin 
Urush
Og‗ir ish 
Hokimiyat 
Qattiqqo‗l o‗qituvchi Sovqotayotgan qiz Qo‗rqinch 
Qorni och odam
Bemor ayol Do‗stlik 
Bola qanchalik yosh bo‗lsa, topshiriqni bajarishga u shunchalik qiynaladi. Bu ularda tafakkurning 
aniq uslubi, mexanik xotira ustunligi, rasm chizish malakalarining etarlicha rivojlanmaganligi 
bilan bog‗liq. Lekin bolalar 11-12 yoshdan materialning qismlari o‗rtasida bog‗lanishlar 
(assotsiatsiya) o‗rnatishda ko‗rinadigan anglangan operatsiyalar asosida eslab qola boshlaydilar. 
Tadqiqot mobaynida quyidagi qismlarni o‗z ichiga oladigan qaror to‗ldiriladi (13-jadval). 
13-jadval 
Piktogramma metodi bo‗yicha tadqiqot qarori 
t/r 
So‗zli 
qo‗zg‗atuvchi 
Rasm
Sharhlash 
Javob
Piktogramma metodikasi yordamida assotsiativ jarayonlar xususiyatlari, bolada so‗zning aniq
mavhum ma‗nosi o‗rtasidagi aloqa o‗rnata olish xususiyatlari haqida bilish mumkin.