O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

O‘zbekiston Respublikasi viloyatlarida etishtirilaytgan   
bug‘doylarning ayrim navlari va ularning sifatlari ko‘rsatkichlari 
 
Navlar 
Ekish 
muddati 
Shaffof-
ligi 
1000 ta 
donning 
vazni, gr 
Oqsil, 
% 
Kleykovina,   
% 
Sof 
og‘irlik 
(natura) 
Umumiy 
non 
yopish 
bahosi, 
ball 
  1 
2 
3  
4 
5 
6  
7 
8 
 Asr 
kuzgi 
46-48 
36,0-38,0 
11.2 
23,0 
748 
3 
Yaksart 
kuzgi 
50-52  
36.0-38.0 
12.0 
24.0 
787 
4 
Vassa 
kuzgi 
48-50 
36.0 -40.0 
11.8 
24.0 
755 
4 
Grom 
kuzgi 
50-52 
35.0-37.0 
11,6 
23,0 
756 
4-5 
Tanya 
kuzgi 
48-50 
36.0-38.0 
11,5 
23,0 
756 
3 
Krasnodar 
kuzgi 
50-52 
37.0 - 40.0 
12,7 
25.0 
756 
4-5 
Andijon 4 
kuzgi 
44-46 
38.0-40.0 
12,2 
25,0 
797 
4-5 
 Dustlik 
kuzgi 
48-50 
38.0  -37,0 
11,9 
23.0 
792 
4,7 
G‘ozg‘on 
kuzgi 
48-50 
 38.0-40.0 
11,1 
23,0 
770 
3,5 
     
1.Don  uyumini  barcha  turdagi  aralashmalardan  tozalash.  Don 
qanchalik  toza  bo‘lsa  uning  saqlanishi  ham,  ishlab  chiqariladigan 
mahsulotning sifati ham shunchalik yuqori bo‘ladi. Tozalik don sifatini 
belgilovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biridir. Donni tozalash uchun don 
korxonalarida  turli  hajmli  va  ishlab    chiqarish  quvvatiga  ega  bo‘lgan 
don tozalovchi  uskunalardan foydalaniladi. 
2.Donni quritish. Donni quritishda namlik shunday ko‘rsatkichga 
olib kelinadiki, bu namlikda don uzoq va sifatli saqlanishi lozim. Quri-
tish  uchun korxonalar  maxsus quritish  uskunalari bilan  ta’minlanadi. 
3.Sovutish  rejimlarini  qo‘llash.  Don  va  don  mahsulotlarining 
sifatli  saqlanishi  ko‘p    jihatdan  havo    rejimiga    bog‘liq.  Mahsulot 
saqlanadigan  inshootlar  tabiiy  shamollatilishi,  ventilatsiya  yordamida  
sovutilishi  mumkin. 
4.Mahsulotlarni zararli mikroorganizm va zararkunanda hasharot 
hamda  kemiruvchilardan  himoyalash.  Bu  jarayon  ancha  murakkab 
hisoblanadi.  Mahsulotlarni  bularning  ta’sirlaridan  himoyalash  uchun 
inshootlar dezinfeksiya qilinadi, kimyoviy preparatlar qo‘llaniladi. 
Yuqoridagi  barcha masalalarni hal  etish donni saqlash va qayta 
ishlash  sohasida  faoliyat  ko‘rsatayotgan  kadrlarning  malakasiga  ko‘p 
jihatdan bog‘liqdir. Shuning uchun bo‘lg‘usi mutaxassis  don, un, yorma 

---

34 
va omixta-yem tayyorlash hamda saqlash yuzasidan nazariy va amaliy 
bilimga ega bo‘lishi lozim. 
Don, un, yorma va omixta-yemni  saqlash texnologiyasida quyi-
dagi vazifalarni  amalga oshirish  maqsadga muvofiq bo‘ladi: 
– don, un, yorma va omixta-yem kabi mahsulotlarni  saqlashning 
nazariy asoslarini o‘rganish; 
–  don  va  don  mahsulotlari  (un,  yorma,  omixta-yem)  kimyoviy 
tarkibi, sifat ko‘rsatkichlari va ularga ta’sir etuvchi  omillarni o‘rganish; 
–  don  va  don  mahsulotlarida  kechadigan  biologik  kimyoviy 
jarayonlarni o‘rganish; 
– mahsulotlarni saqlash usullari, rejim va texnologik asoslari bilan 
tanishtirish; 
– mutaxassislardan   chuqur bilim, ko‘nikma hosil qilish va ularni 
donni  sifatli  saqlash  yo‘llarini  izlab  topish  uchun  ilmiy  izlanishlarga  
jalb  etish; 
–  mahsulotlarni  sifatli  va  isrofgarchilikka  yo‘l  qo‘ymasdan 
(beisrof) saqlashga erishish  uchun sohaga  ilg‘or  texnologiyalarni  jalb  
etish. 
Mavjud muammo va kamchiliklarni bartaraf etish yo‘llarini topish 
uchun ilmiy  izlanishlarni  olib borish talab qilinadi.