O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

129-rasm. Sochma  omixta-yem. 
 
Omixta-yem ishlab chiqarishda zamonaviy granulatsiya liniyalari 
va  agregatlaridan  foydalanish,  evaziga  granulatsiya  aralash  ozuqalar 
ishlab  chiqarishga  erishildi,  natijasida  chorvachilik,  parrandachilik, 
baliqchilik va boshqa shu  kabi sohalarda boqish jarayonini mexanizat-
siyalash,  parrandachilikda  mehnat  sharoitlarini  yaxshilash,  ozuqa 
moddalarining  to‘liq  saqlanishini  ta’minlash  bilan  aralash  yemlarni 
istemol  qilish koeffitsiyentini oshirishga erishganligi, yuklash, saqlash 
va tashish sharoitlari qulayligi yuzaga  keldi.  Granulali aralash ozuqa – 

---

305 
bu ma’lum hajmdagi zich silindrlar, shar, kub ko‘rinishidagi mahsulot.  
Zich  shakllarda  aralash  ozuqa  olish,  dastlabki  sochma  aralash  yemga 
GTO  ishlov  berish  orqali  olinadi.    Bunday  holda,  aralash  ozuqaning 
asosiy  tarkibiy  o‘zgarishlari  bo‘lib,  uni  granulalarga  aylantiradi. 
Granulatsiya rejimini aniqlaydigan parametrlar namlik, harorat, bosim 
va  jarayonning  davomiyligi.  Ular  aralash  ozuqaning  maqsadiga  qarab 
farqlanadi  (hayvonlarning  har  xil  turlari  va  guruhlari  uchun).  Chor-
vachilik, parrandachilik, baliqchilik fermer xo‘jaliklarida granulalangan 
ozuqaga talab ko‘p. Granulalangan ozuqani ustunlik tomonlaridan biri 
ularning  saqlash  muddati  uzoqroq  (5  yilgacha),  transport  va  tarqatish 
uchun qulayroq.      
Granulatsiya  jarayonida  ozuqa  tarkibidagi  oqsillar,  uglevodlar, 
yog‘lar, shuningdek vitaminlar, fermentlar, minerallar, aminokislotalar 
va boshqa ozuqaviy moddalarda kimyoviy va biokimyoviy o‘zgarishlar 
sodir  bo‘lib,  omixta-yemni  ozuqaviy  strukturasi  va  mexanik 
xususiyatlarining o‘zgarishiga sezilarli ta’sir qiladi. 
Xomashyolarni tayyorlash uchun texnologik liniyalar soni unum-
dorligiga,  mahsulot  turiga,  chorvachilik  talablariga  bog‘liq.  Ozuqa 
aralashmalar  tarkibidagi  metall  aralashmalarni  ajratish  uchun  odatda 
magnit  ustunlar  va  elektromagnit  ajratgichlar  ishlatiladi.  Begona 
aralashmalardan tozalangan don bolg‘a maydalagichlarda maydalanadi. 
Agar  korxonalarda  silliqlashni  talab  qiladigan  xomashyoni  oldindan 
dozalash liniyalari mavjud bo‘lsa, ushbu komponentlarning aralashmasi 
maydalagichga beriladi. 
Murakkab  ozuqa  –  bu  ilmiy  ishlab  chiqilgan  retseptlar  bo‘yicha 
tuzilgan  aralashmalar  bo‘lib,  chorva,  parranda,  baliqlar    uchun  ishlab 
chiqiladigan  ozuqa.  Tarkibida  ozuqaviy  qiymatni  ta’minlash  uchun 
tozalangan  va  maydalangan  ingrediyentlar  bilan  to‘ldirilgan  kompo-
nentlardan tuzilgan.  Asosiy tarkibiy qismlar don (bug‘doy, arpa, mak-
kajo‘xori va boshqalar), un (o‘t va suyak uni), pichan, shrot, shuningdek 
ohaktosh, mineral va vitaminli qo‘shimchalarni tashkil etadi.   
Bundan  tashqari,  bunday  yemlarning  afzalliklari  orasida  ta’mi, 
hidi, tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari  tufayli alohida ishlatilmay-
digan  tarkibiy  qismlardan  foydalanish  qobiliyati,  shuningdek  ishlati-
ladigan  xomashyoning  ozuqaviy  qiymatini  oshirish  uchun  maxsus 
ishlov berish mavjud.  Aralash biologik faol moddalar ham qo‘shilishi 

---

306 
mumkin, bu mahsulot sifatiga foydali ta’sir ko‘rsatadi. Zamanaviy chor-
vachilik,  parrandachilik  va  boshqa  fermalarida  ozuqlantirish  mexani-
zatsiyalash  usulda  olib  borilishi  hisobiga  ishlab  chiqiladigan  omixta-
yem mexanizatsiyalashgan  qulay shaklda ishlab chiqariladi.