O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi yo‘l harakati qoidalari va harakat xavfsizligi asoslari fanidan Amaliy mashg’ulotlarni bajarish uchun uslubiy ko’rsatma

Qizich rang- portlovchi moddalar to‘g‘risida axborot bo‘ladi.

Qizil rang- yengil alanga oluvchi moddalar tashiganda belgilanadi.

Yashil rang-yonmaydigan zaharli bo‘lmagan gazlar.

Xavo rang- suv bilan reaksiyaga kiruvchi moddalar

Sariq rang- ishqorli moddalar

Oq rang- zaharli moddalar

Qora-oq rang -boshqa xavfli moddalar

Transport vositalarining texnik holati GOST 25398-75 yuk avtomobillari, gost 3163-76 “Avtomobillarga tirkama va yarim tirkamalar ”da talab etilgan holatlarda mos ravishda jixozlanishi bilan chiqarish trubalarini radiator oldida o‘ng tomonga ag‘darilgan holda o‘rnatiladi va bunda u uchqun o‘chiruvchi bilan jixozlanadi. Yoqilg‘i baklari va ularni qo‘shimcha jixozlashga e’tibor berish kerak bo‘ladi, ya’ni har xil urulishlardan saqlovchi g‘iloflarni qo‘llash. Elektr tizimida ham nosozliklar bo‘lishiga imkon bermaslik. Har bir transport vositasi xavfli yuklarni tashish vaqtida qo‘shimcha qo‘yidagi jixozlar bilan taminlanishi kerak:

Ikki dona “harakat taqiqlanadi” yo‘l belgiisi bilan.

Ehtiyot uskunalari majmuasi.

O‘t o‘chirish jixozi 2 dona

Transport vositasi turiga qarab 2 donadan kam bo‘lmagan yurib ketishini qaytaruvchi tayanch.

Miltillab yonuvchi holatda to‘xtash belgisi bilan

Tibbiyot aptechkasi

Ko‘pgina holatda maxsus himoya vositalari bilan

Himoya nomasi

Belkurak va ikki dona xavflilik to‘g‘risida axborot beruvchi(SIO)chi xavflilik axboroti tizimi.
Xavfli yuklarni tashishga tayyorgarlik jarayonlarida transport vositalarini jixozlash bilan yana ularni tashish uchun qulay yo‘lanishlarini aniqlash bu yo‘lanishlarda harakat xavfsizligini tashkil etuvchi ma’sul tashkilotlar bilan rejalar tuzish hamda haydovchilarni xavfli yuklarini tashish ishlarini bajarishga tayyorgarlik ishlarini ham bajarish kerak bo‘ladi.

Buning uchun xavfli yuklarni olib yurish uchun belgilangan yo‘l yo‘lanishlarida aholi yashash joylari, ayniqsa bolalar muassasalari va ommaviy yig‘imlar o‘tkaziladigan joylardan iloji boricha uzoqroqdan o‘tishni taminlash kerak bo‘ladi. Yo‘lanishda majburiy va ehtiyoj uchun to‘xtash joylari, aloqaga chiqish mumkin bo‘lgan yoki birinchi yordamni berishi imkoniyati bo‘lgan joy va muassasalar ko‘rsatiladi. Shu bilan birga yilda yoqilg‘i bilan ta’minlovchi punktlar va ulardan qanday foydalanish tartiblari belgilab o‘tiladi. Yo‘nalish bo‘yiga yo‘l bo‘laklarida ruxsat etilgan aloqa tezligi belgilab qo‘yiladi. Xuddi shunday yo‘lanishdagi xavfli yo‘l bo‘laklarini alohida qayd etilgan bo‘lishi kerak.

Tanlangan yo‘lanish ma’sul bilan kelishiladi va quyidagi xujjatlar toyyorlanadi.

1. 
   Xavfli yuk tashuvchi transport vositasi sertifikati uni jixozlanganligi va maxsus yukni tashish uchun tayyorligi to‘g‘risida.
   
2. 
   Xavfli yukni tashish uchun belgilangan yo‘lanish chizmasi.
   
3. 
   Xavfli yukni tashuvchi haydovchining tayyorlanganligi to‘g‘risida ma’lumot.
   

Yuqorida qayd etilgan xujjatlar asosida xavfli yuklarni tashish to‘g‘risidagi yo‘lanish chizmasi. Yuk tashishdan 10 sutka oldin kelishilgan bo‘lishi kerak. Ba’zi tafsilotlar bo‘yicha o‘zgarishlar tuzilsa qayta kelishilsa kerak bo‘ladi.

Yo‘lanish chizmasi DYXXB tomonidan kelishilgan holda transport vositasining xavfli yuklardan qaysi birini tashish uchun jixozlanganligi ham DYXXBda texnik ko‘rikdan o‘tkazilib ular tomonidan maxsus nusxadagi sertifikat beriladi.

Haydovchilarni xavfli yuklariga tashishga tayyorlash ishlari xavfli yuklarni tashuvchi transport korxonasi tomonidan amalga oshirilib haydovchi sinovlardan o‘tgan holda unga maxsus guvohnoma beriladi. Guvohnoma transport korxonasi raxbari tomonidan tasdiqlangan bo‘lishi kerak.

Xavfli yuklarni tashuvchi haydovchining ish tartibi mexnat kodeksida ko‘rsatilgan talablarga qat’iy rioya etish so‘raladi.

Yo‘lanishda transport vositasida nosozliklar paydo bo‘lgan yoki halokatli holatlar yuzaga kelgan hollarda tezda transport vositasi xavfsiz joyni tanlangan holda aksincha uni iloji bo‘lmasa yo‘l bo‘lagida tezda transport bo‘lagida transport vositasini himoyalovchi to‘siq ya’ni halokat va yul belgilarini kerakli masofada o‘rnatish kerak bo‘ladi. Hamda bu haqida tezda kerakli joylarga xabar yetkazish, hamda nosozlikni bartaraf etish choralarini ko‘rish kerak bo‘ladi. Transport vositasining old va orqa tomonlarida o‘rnatilagn XAT (SIO) belgisida qayd etilgan axborot bo‘yicha xavfsizlik choralarini ko‘rish talab etiladi.