О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Buyonqulixon maqbarasi 
(XIV asr). Bu maqbara 1358 yilda Samarqandda o`ldirilgan 
Mo`g`ul xoni chingiziy Buyonqulixon qabri ustiga qurilgan. Maqbara katta va kichik xonaga 
bo`lingan. Maqbaraning to`rt tomonida naqshinkor ustunlar bor. Devor ichidan qorong`i va tor 
yo`lak o`tadi. Maqbaraning ichki va tashqi tomoni rang-barang bo`yoq bilan bezatilgan. Bu erda 
zangori, ko`k, binafsha rang va oq bo`yoqlargina ishlatilgan. Bo`yoqlar g`oyat toza va tiniq. 
O`sha zamonda peshtoq xam qurilgan. Faqat u binodan alohida qurilgan. Maqbara peshtoqi ham 
koshin bilan bezatilgan.
1926 yilda maqbara ta`mir etildi. Uning baland supa ustiga qurilganligi yaqinda aniqlandi.
Zindon 
— XVII asr oxirlarida SHaxristonning shimoli-g`arbiy burchagidagi tepalikda 
(hozirgi kolxoz o`rnida) qurilgan. Bino ko`rimsiz bo`lib, baland g`isht devor bilan gir aylantirib 
o`rab olingan. Zindonga janubiy devordagi pastak peshtoqdan kirilgan. Kichkina hovli ikki 
qanotli tosh binoga olib boradi. O`ng qanotning boshidagi xonaga qarzini uzolmagan kishilar 
qamalgan. Binoning chap qanotidagi to`rtinchi xona kishida og`ir taassurot qoldiradi. U 
qorovulxona orqasidagi 5 metrli chuqur erto`ladir. Er ustidagi qismi darchali qubba, erto`laga 
katta teshikdan tushiladi.

---

80 
Zindon hovlisidan mahbuslar «pirining» qabri hamda zindonning sharqiy va shimoliy 
tomonlaridan o`tadigan baland tor yo`lak bor. Hozirgi vaqtda zindonga Buxoro o`lkashunoslik 
muzeyining eksponatlari qo`yilgan.
Sitorai mohi xosa saroylari 
— shahardan 4 kilometr narida, shaharning shimol tomonida 
ikki saroy bor. Ulardan biri Buxoroning eng oxirgi amiri Said Olimxonning saroyidir. Bu saroy 
bir qavatli bo`lib «G» harfi shaklida qurilgan. Bunda garchi xalq ustalari o`yma ganchkorlikda 
va devorlarga surat solishda ajoyib mahorat namunalarini ko`rsatgan bo`lsalarda, amirlarning 
meshchanlik did-farosatlari, ularning bir-biriga zid dabdabali, hashamatli suratlarga o`chligi o`z 
aksini topgan. Amir saroyni bezattirishda Evropa me`morchiligiga taqlid qilgan. Butun shu 
dabdaba-yu hashamatlarga taqlid qilib ishlangan surat va naqshlar orasida Sitorai mohi xosadagi 
«Oq saroy» («Oq zal») ga berilgan pardozlar xalq san`atkorlari hunarini ko`z-ko`z qilib turadi. 
Bu zalni iste`dodli san`atkor usta SHirin Murodov bir guruh Buxoro ustalari bilan qurgan. 
Hozirgi vaqtda Sitorai mohi xosaga Buxoro viloyati o`lkashunoslik muzeyi bo`limining 
ekspozitsiyalari joylashtirilgan. Saroy hududida sanatoriy ochilgan.
Sitorai mohi xosada amirning otasi Ahmad qurdirgan ikkinchi saroy ham bor. Bu bino 
saroy hayotining yodgorligi bo`lib, tamoman boshqacha rejalashtirilgan va bezatilgan. Hozir bu 
ikkinchi saroyga bolalar sanatoriysi joylashgan.
Qo`sh madrasadan janubda, zamonaviy binolar qurilishi olib borilayotgan joyda unchalik 
katta bo`lmagan Baland masjid (XVI asr) qad ko`tarib turibdi. Masjidning qishki binosi bilan 
yog`och ustunli ayvoni joylashgan poydevori baland bo`lganligi uchun Baland masjid deb nom 
olgan.
Imoratning barcha me`morchilik boyligi hozirgi paytda uning ichki tomoni hisoblanadi. 
Oltin suv yugurtirilgan nafis gulli yaltiroq katakcha tosh taxtachalardan iborat baland och-yashil 
panel’ kishini zavqlantiradi. Peshtoqchalardagi serhasham o`simlik suratidagi bezak IV asrning 
«guldor» gilamlariga juda o`xshaydi.