3. Gandbolda о„rgatish usullari
Harakatlarga maqsadli о„rgatish о„qituvchidan о„qitish usullari
tavsiflarini bilishni talab etadi. Hamma usullar shartli ravishda uchta asosiy
guruhga bо„linadi: sо„zdan foydalanish (sо„z) usullari, kо„rgazmali
qabul
qilish usullari (kо„rgazmali) va amaliy usuldir. О„z navbatida, uchta guruhning
har biri bir nechta usullardan tashkil topgan.
Kо„rgazmali qabul qilish usullari о„rganilayotgan harakatlarning kо„z
bilan kо„rish va eshitish orqali qabul qilinishini ta‟minlaydi.
Kо„rgazmali qabul qilish harakatlarni yanada tez, chuqur va mustaxkam
egallab olishga yordam beradi, о„rganilayotgan harakatlarga qiziqish
uyg„otadi.
Amaliy usullar shug„ullanuvchilarning faol harakatiga asoslangan.
Ularni
shartli ravishda ikkita guruhga bо„linadi: qat‟iy va qisman tartiblashtirilgan
mashqlar usullari. Harakat mashqlari, nagruzka о„lchamlari, uning о„sib borishi,
dam olish bilan almashinib turilishi va boshqalarni qat‟iy tartiblashtirilgan
holda harakatlarni kо„p marta takrorlash bilan tavsiflanadi. Buning natijasida
kerakli harakatlarni asta-sekin shakllantirib, alohida harakatlarni tanlab
о„zlashtirish imkoniyati tug„iladi.
Qismlarga bо„lib о„rganish usuli dastlab harakatning
alohida qismlarini
о„rganishni, keyinchalik esa kerakli darajada butun holiga birlashtirishni
nazarda tutadi.
Butunligicha о„rganish usuli yakuniy maqsadga qarab, harakat qanday
kо„rinishda bо„lsa, uni shundayligicha о„rganishni kuzda tutadi.
Qisman tartiblashtirilgan mashqlar uslubi о„quvchilar oldiga qо„yilgan
vazifalarni hal etish uchun harakatlarni nisbatan erkin tanlashga ruxsat beradi.
О„yin usuli harakatlarning qat‟iy tartiblashtirilganligi, ularni
bajarishdagi mumkin bо„lgan shartlarning yо„qligi
bilan tavsiflanadi; u ijodiy
qobiliyatlarni mustaqil namoyon qilish uchun keng imkoniyatlar yaratadi,
mashg„ulotlarning kо„tarinki ruhda о„tishini ta‟minlaydi.
Musobaqa usuli maxsus tashkil qilingan musobaqa faoliyatini nazarda
tutadi. Bunday faoliyat ushbu holda о„quv mashg„ulotlari samaradorligini
oshirish usuli sifatida qatnashadi.
Shunday qilib, о„quv –trenirovka mashg„ulotlarida hamma sanab
о„tilgan usullar turlicha
birikkan holda, andozali shakllarda emas, balki sport
tayyorgarligining muayyan talablarini hisobga olib, о„zgartirilgan shakllarda
qо„llaniladi. Usullarni tanlashda shu narsaga e‟tibor berish lozimki, ular
oldinga qо„yilgan
vazifalar, umumiy didaktik tamoyillar, shuningdek, sport
trenirovkasining maxsus tamoyillari, shug„ullanuvchilarning yosh xususiyatlari,
ularning malakasi, jinsi va tayyorgarlik darajasiga qat‟iy muvofiq bо„lishi
shart.
Qо„l tо„pi bilan muntazam shug„ullanishni 9-10 yoshdan boshlash
mumkin. 11- yoshdan boshlab ikki bosqichda 5-7 va 8-9 sinf о„quvchilari
uchun “Umid nihollari” Respublika miqiyosidagi
musobaqalarda kuch
sinashlariga keng yо„l ochib berilgan.
Texnik usullarni tegishli taktik harakatlar bilan tо„g„ri va samarali
qо„sha bilish о„rgatish usulining asosiy vazifalaridan hisoblanadi. О„rgatish
jarayoni ikki bosqichga ajratiladi:
1. Asosiy e‟tibor texnik tayyorgarlikka qaratiladi. Texnik tayyorgarlik
taktik tayyorgarlikdan oldinroq amalga oshiriladi. Lekin taktikaning asosi
shaxsiy harakatlar о„yin texnikasining dastlabki takomillashtirish jarayonida
о„rganiladi.
2.Taktik tayyorgarlik negizida texnik usullarni takomillashtirishga
e‟tibor beriladi.
Usullarni yanada samaraliroq takomillashtirish
maqsadida har bir
gandbolchi uchun taktik harakatlarning eng qulay turlari qо„llaniladi. Texnika
va taktikani takomillashtirish bosqichidagi kо„p qirrali usuldan tashqari,
qismlarga bо„lish usuli ham (yangi usullarni о„zlashtirishda xatolarni tuzatish,
usullarni bajarish tezkorligini va aniqligini yanada oshirish uchun) ishlatiladi.
Har bir usulni о„rganishda ularning bosqichlarini kо„rib chiqish
muhimdir. Chunki asosiy ahamiyatni oldin asosiy bosqichga ketish esa boshqa
bо„laklar va sportchining har xil tayyorgarligiga qaratiladi. Har qanday usulni
о„rgatishda texnik –taktik harakatlarni takomillashtirish ketma-ketligiga rioya
qilish lozim:
1)
usul bilan tanishtirish;
2)
soddalashtirib usulni о„rgatish;
3)
usullarni о„yin holatiga yaqinlashtiirib takomillashtirish;
4)
о„rganilgan usullarni о„yinda qо„llash;
О„rgatilgan usul va harakatlar tо„g„risidagi ma‟lumotlarni kо„rgazmali
qurollardan foydalanib shug„ullanuvchilarda ushbu usullar tо„g„risida
taassurot
qoldirish zarur. Kо„rgazmali qurollardan qayta foydalanganda (kinogramma,
rasmlar, jadval, tasmalar), о„rganilayotgan usul va harakatalarning ancha muhim
bо„laklariga ahamiyat beriladi.
Qо„l tо„pi mashg„ulotining asosi – bu о„yin. О„yindan tashqarida
о„rgatiladigan va takomillashtiriladigan har bir texnik usulga juda kо„p vaqt
sarflanadi. Shundan keyin gandbolchilar usullarni soddalashtirgan holda о„yin
vaqtida о„rganadilar va takomillashtiradilar. Har bir mashg„ulotda 2-3 dan ortiq
usullarni о„rgatish tavsiya etilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
