O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
3.2.2. Олд куч қаршилигини ишлатувчи шамол 
қурилмалари 
Юқорида кўрсатилганидек, бундай шамол қурилмаларига 
вертикал ўқли ШЭҚ киради. Умумий ҳолатда, бундай шамол 
электр қурилмасининг ишлаш схемасини шамол тезлиги 
v
0
таъсирида 
v 
тезлик билан ҳаракатланувчи 
А
юзага эга бўлган 
пластина сифатида қараш мумкин. Пластина тескари 
ҳаракатида тахланади ва қаршилик кўрсатмайди, деб тасаввур 
қилсак, у ҳолда олддан қаршилик кучининг максимал қиймати 
қуйидагига тенг бўлади: 
.
2
)
(
2
0
max
v
v
A
F




(1.56) 
Реал шароитларда олддан қаршилик кучи 
al
F
Re
максимал 
қиймати 
max
F
дан фарқ қилади. Бу фарқ 
D
С
коэффициент 
ѐрдамида эътиборга олинади, унда 

---

67 
.
2
)
(
2
0
Re
v
v
A
C
F
D
al





(1.57) 
Вақт бирлигида пластинкага узатилаѐтган энергия, яъни 
вертикал ўқли ШЭҚ нинг қуввати қуйидагига тенг бўлади: 
.
2
)
(
2
0
Re
Re
v
v
v
A
C
v
F
P
D
al
al








(1.58) 
Ифода (1.28) ни экстремумга тадқиқот қилиб шуни 
аниқлаймиз. 
al
P
Re
нинг максимал қийматига 
3
/
0
v
v

бўлганда 
эришилар экан ва унинг миқдори қуйидагига тенг экан: 
.
2
27
4
3
0
max
v
A
C
P
D
R






(1.59) 
Иккинчи томондан, вертикал ўқли ШЭҚ нинг қуввати 
шамол оқимининг қуввати орқали илгари маълум (1.14) бўлган 
ифода ѐрдамида аниқлаш мумкин:
,
0
P
С
P
R
R


ундан эса 
.
2
3
0
max
.
0
max
.
max
.
v
A
C
P
C
P
R
R
R







(1.60) 
Ифодалаб (1.59) ва (1.60) ни тенглаштириб, қуйидагиларни 
аниқлаймиз:
.
27
4
max
.
D
R
С
C

(1.61) 
Олддан қаршилик коэффициенти 
D
С
шамол билан учра-
шаѐтган парракнинг шаклига боғлиқ бўлиб, нолдан 1,5 гача 
ўзгаради, бу анемометрнинг ботиқ пиалачаси сабабли бўлади. 
Коэффициент 
D
С
нинг максимал қийматига мос келган шамол 
оқимидан самарали фойдаланиш коэффициенти қуйидагига 
тенг бўлади: 
.
22
,
0
5
,
1
27
4
max
.


P
C
(1.62) 
Горизонтал ўқли ШЭҚ шамол оқимидан самарали фойда-
ланиш коэффициенти максимал қиймати 
595
,
0
max
.

P
C
(Бетц-
Жуковский меъзони) эканлигини назарда тутиб, қуйидаги 
хулосани таъкидлашимиз мумкин.
Келаѐтган шамол оқимининг бир ҳил кесим юзасида қарши-
лик кучларини ишлатувчи шамол ғилдирагида, кўтарувчи 

---

68 
кучни ишлатувчи шамол ғилдиракларига нисбатан шамол 
оқимидан самарали фойдаланиш коэффициенти таҳминан уч 
марта паст.