O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 
2.39- rasm.
Qo‗zg‗atish va 
yakor chulg‗amlaridagi 
tok 
yo‗nalishining 
bir 
paytda 
o‗zgarishi 
elektromagnit 
omentning yo‗nalishiga ta‘sir 
etmaydi 
Bu EYK ning paydo bo‗lishini o‗zgaruvchan tok qo‗zg‗atish chulg‗amida 
o‗zgaruvchan magnit oqim hosil qiladi va u kommutatsiyalovchi seksiyalarni kesib 
o‗tib, ularda transformator EYK ini induksiyalaydi, deb tushuntirish mumkin. 
Transformatsiya EYK ni kamaytirish uchun 
Ф
max
oqimni kamaytirish kerak. Bunda 
dvigatelning quvvati avvalgicha qolishi uchun esa, undagi qutblar soni oshiriladi. 
Dvigatelning yakor chulg‗amida bir o‗ramli seksiyalarni qo‗llash ham EYK 
E
T
ning kattaligini cheklashga yordam beradi. Lekin, bunda kollektordagi 
plastinkalar soni ko‗payadi, binobarin uning o‗lchamlari kattalashadi. 
Yakor zanjiriga ketma-ket ulangan chulg‗amli qo‗shimcha qutblar 
yordamida kommutatsiyalovchi seksiyalarda 
E
r
va 
E
T
EYK larni qisman 
kompensatsiyalovchi EYK 
E
k
 
hosil qilinadi. Biroq, ko‗rsatilgan EYK larning 
o‗zaro to‗la kompensatsiyalanishiga yakor toki va uning aylanish tezligining faqat 
ma‘lum qiymatlaridagina erishish mumkin. Dvigatelning boshqa ish rejimlarida 
kommutatsiya sharoiti ogirligicha qoladi. Dvigatelni yurgizish paytida 
kommutatsiya sharoiti eng og‗ir bo‗ladi, chunki bu paytda aylanish EYKi nolga 
teng, 
E
R
va 
E
t 
EYK lar esa eng katta qiymatlarga erishadi. 
Bir fazali kollektorli dvigatelning tezligini, ketma-ket qo‗zg‗atishli 
o‗zgarmas tok dvigatelidagi usullar bilan rostlash mumkin. Shuning bilan bir 

---

130 
qatorda aylanish tezligini, dvigatelga beriladigan kuchlanishni rostlash 
transformatori yordamida o‗zgartirish yo‗li bilan rostlash qabul qilingan.