O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 
36-mavzu: FIKRNI ILMIY USLUBDA IFODALASH 
 
289-mashq
. 
Berilgan matnni o`qing. Matnnnig qaysi uslubga xosligini aniqlang? 
Boburiy shahzodalar 
Boburiylar saltanatining mashhur namoyandalaridan biri bo`lgan Shohjahon 
eng omadli shohlardan biri bo`lgan. Biroq hayotining oxiriga borib kasalga 
chalinadi va omadi ketadi. Natijada har biri alohida viloyatlarda hukmronlik 
qilayotgan 4 o`g`li: Doro Shukuh, Avrangzeb, Murod va Shujjolar o`rtasida taxt 

---

uchun kurash boshlanib ketadi. Avrangzeb katta o`g`il – Doro Shukuhni taxtdan 
tushirib, Lohurgacha quvib boradi, so`ng Dehliga – ukasi Shujjoga qarshi otlanadi. 
Bu kurashda Shujjo tarafida bo`lgan Banoras va Ilohobod hokimlari unga 
o`rgatilgan fil taqdim etishadi. Bu fil jangga kirganda, og`irligi 120 kilogramm 
(240 ratl, 1 ratl 449,28 gramga teng) zanjirni havoda o`ynatib, goh chapga, goh 
o`ngga uradigan va yoniga hech kimni keltirmasligi bilan yengilmas deb shuhrat 
qozongan edi. Biroq Avrangzeb bu filga olov bilan hujum qilishni buyuradi, 
natijada fil olovdan qo`rqib jang maydonidan qochib ketadi, uning ustidagi 
odamlar esa urib tushiriladi. Shujjo qo`shinlari mag`lubiyatga uchraydi. 
 
 
 
Grammatik
a 
Ilmiy uslub fanning turli sohalariga aloqador so`z va terminlarni 
qo`llashi, bayonning ko`proq mantiqiy dalillarga suyanishi va daliliy 
ma’lumotlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga (qoidalar va 
ta’riflarga) boy bo`lishi bilan boshqa uslublardan farqlanadi. Ilmiy 
uslubda tabiat va jamiyat hodisalari aniq qoidalar, formulalar asosida 
ifodalanadi. Ilmiy uslubda har bir fanning o`ziga xos atamalaridan 
foydalaniladi, unda to`liqsiz gaplar, ko`chma ma’noli so`zlar, so`z-
gaplar, dialogik nutq turlari qo`llanilmaydi. Aksincha, sabab-maqsad, 
natija-qiyoslash, miqdor-daraja, o`rin-payt ma’nolarini, obyektni, 
belgi-holatni ifadalovchi sodda va qo`shma gaplardan keng 
foydalaniladi. 
Ilmiy uslubning sof ilmiy, ilmiy-uslubiy va ilmiy-ommabop 
yo`nalishlari bor. Sof ilmiy uslubda ilmiy maqolalar, tezislar, ilmiy-
tadqiqot ishlari – dissertatsiyalar; ilmiy-uslubiy yo`nalishda fan va 
texnikaning turli tarmoqlariga doir ilmiy asarlar, darsliklar; ilmiy-
ommabop uslubda keng xalq ommasiga mo`ljallangan risolalar, 
izohli, imlo va tarjima lug`atlari yoziladi.