O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

C H A Q A L O Q K A L L A S I
Chaqaloq kallasining miya bo'limi yuz bo'limiga qaraganda kattaroq 
bo'ladi. Kalla tubi kalla qopqog'iga nisbatan kechroq rivojlanadi, ko'z 
kosalari kattaroq bo'ladi.
Chaqaloqlarda dastlab suyaklanish nuqtalari bir-biridan keng birikti­
ruvchi to'qima plastinkalari bilan ajralgan bo'lib, uzoq saqlanadi. Suyak- 
langan kalla qopqog'ining ushbu sohalari parda bilan qoplangan va su- 
yaklanmagan bo'lib, ko'pincha choklar o'zaro kesishgan qismlardagina 
kuzatiladi. Kalla qopqog'ining ana shunday yumshoq (suyaklanmagan)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

joylarini liqildoq deb ataladi. Chaqaloq kallasida (71-rasm) quyidagi li- 
qildoqlar bo'ladi.
1. Romb shaklidagi peshona liqildog'i (uzunligi 3,5 sm gacha, ko'nda­
lang o'lchami taxminan 2,5 sm) bola ikki yoshga to'lganda suyaklanib 
yopiladi.
2. Uchburchak shaklidagi ensa 
liqildog'i bolaning ikki oyligida 
bekilib ketadi.
3. Yon liqildoqlar to'rtta bo'lib, 
kallaning har bir yonida bir juftdan 
uchraydi va bolaning 2— 3 oyligida 
suyaklanib bitadi.
Chaqaloq kallasida hali choklar 
bo'lmaydi. Kalla tubi suyaklarida 
esa tog'ay plastinkalar bo'ladi.
Chaynov funksiyasi chaqaloqlarda 
yaxshi rivojlanmaganidan jag' su­
yaklari unchalik takomillashmagan, 
pastki jag' esa ikki bo'lakdan iborat 
bo'lib, orasida tog'ay plastinkasi 
u c h ra y d i. J a g ' s uya kl a r i ni ng 
alveolar o'siqlari bo'lmaydi.
Bola kallasining tug'ilgandan 
keyingi rivoji 3 davrga bo'linadi: 
bi r i nchi o 's is h d a v ri — bola 
tug'ilgandan keyin yetti yoshgacha 
bo'lib, bu davrda kallaning ensa 
qismi o'sib ketadi. Ikkinchi o'sish 
davri — yetti yoshdan to balog'atga yetguncha (14— 16 yoshgacha) davom 
etadi va kalla bir qadar sekin o'sadi. Uchinchi o'sish davri — balog'atga 
yetgan vaqtdan gavdaning umumiy suyaklanish davri tamom bo'lishiga- 
cha (20—25 yoshgacha) bo'lib, bu davrda kallaning old qismi juda tez 
o'sadi.
Kalla skeleti organizmda muhim vazifani bajaradigan markaziy nerv 
sistemasiga, sezgi a’zolariga, ovqat hazm qilish va nafas sistemasiga 
bog'liq holda joylashgan. Har bir individiumning kalla suyagi sinchiklab 
tekshirilsa, ularning tuzilishida o'ziga xos turli xususiyatlar borligini ko'ra­
miz.
Antropologiya fani kalla skeleti qopqog'ining shakli va hajmiga qarab 
uch xil kallani ajratgan.
1) 
kalta kalla — braxisefal; 2) o'rtacha kalla — mezosefal; 3) uzun 
kalla — dolixosefal.