O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

197-rasm. Yelka chigali nervlari.
/ - y e l k a chigali; 2 -o 'm r o v
suyagi; 
3 -
 
qo'ltiq venasi; 
4 -
qo'ltiq arteriyasi; 5 -k o'k rak
nervlari; 
6 -
 qovurg'a oraliq-yelka
nervi; 7 - ko'krakning uzun ne­
rvi; 
8 -
 ko'krak orqa devorining
nervlari; 9 -q o 'ltiq nervi; 
1 0 -
yelkaning ichki terisiga boruvchi
nervi; 
II -
 bilak nervi; 
12 
-
 tirsak
nervi; 
13 
-
 bilakning ichki tomon
terisiga boruvchi nervi; 
14 
-
 oraliq
nerv; 
15 
-
 muskul teri nervi; 
16,
18 
- orqa miya; / 7 - ichki poya.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qisqa va uzun tarmoqlar chiqadi. Odatda, qisqa tolalar yelka chigalining 
o ‘mrov suyagi ustki qismidan boshlanadi.
1. Ko'krak orqasi nervi rombsimon muskul bilan ko'krakni ko'taruv­
chi muskulga tarqaladi.
2. Uzun ko'krak nervi oldingi tishli muskulni innervatsiya qiladi.
3. O'mrov osti nervi — shu nomli muskulga boradi.
4. Kurak ustidagi nerv kurakning orqa yuzasidagi (kurak ustidagi va 
ostidagi) muskullarga tarqaladi.
5. Ko'krak oldi nervlari katta va kichik ko'krak muskullariga boradi.
6. Ko'krak orqa devorining nervi orqadagi serbar muskulga tarqaladi. 
Yelka chigalining uzun tarmoqlari (o'mrov suyagi ostki qismi) uchta 
poyadan boshlanadi:
I. I c h k i p o y a t a r m o q l a r i :
1. Yelkaning ichki tomon terisiga boruvchi nerv —sezuvchi nerv 
yelkaning ichki tomondagi terisiga tarqaladi.
2. Bilakning ichki tomoniga boruvchi nerv — sezuvchi nerv, bilak­
ning ichki tomondagi terisiga tarqaladi.
3. Tirsak nervi — aralash nerv, yelkada yelka arteriyasi bilan yonma- 
yon bo'lib, yuza joylashadi, tirsak egati orqali bilakka o'tib, bilak arteriyasi 
va venalari bilan birga qo'l kaftigacha borib, ikkita shoxga bo'linadi. 
Nervdan bilakda kaftni tirsak tomonga bukuvchi muskul bilan panjani 
bukuvchi chuqur muskulning bir qismiga tolalar boradi.
Nervning qo 'l panjasiga boruvchi shoxining biri kaftning chuqur 
tarmog'i bo'lib, jimjiloq tomondan tepalik muskullarining suyaklararo 
muskullari bilan ikkita chuvalchangsimon muskullarga tarqalsa, ikkinchisi 
panjaning yuza tarmog'i bo'lib, kaftning kalta muskulini, kaftning jimjiloq 
tomon terisini, jimjiloqning oldingi va orqa tomondagi terisini va IV 
barmoqni tirsak tomon terisiga (1V2 barmoq terisini) innervatsiya qiladi. 
Kaftning orqa tomonidan, V, IV barmoqlar terisini va III barmoqning 
jimjiloqqa qaragan terisini innervatsiya qiladi.
II. T a s h q i p o y a t a r m o q l a r i :
1. Muskul-teri nervi tumshuqsimon o'siqdan yelkaga boruvchi mus­
kulni teshib o'tib, yelka muskuli bilan yelkaning ikki boshli muskullari 
orasidan pastga yo'naladi va ularga o'zining harakatlantiruvchi tolalarini 
beradi. Nervning sezuvchi tolalari bilakning tashqi teri nervi nomi bilan 
bilakning tashqi, qisman old tomonidagi terisini innervatsiya qiladi.
2. Oraliq nervi ichki va tashqi nerv poyalaridan hosil bo'lib, yelkada, 
yelka arteriyasi bilan birga yotadi (yelkaga hech qanday tola bermaydi), 
undan tirsak chuqurchasiga, so'ng bilakka o'tadi. Bilakda yuza va chuqur 
joylashgan muskullar oralig'idan yo'naladi va ulaming hammasiga (kaftni
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tirsak tomonga bukuvchi muskul bilan panjani bukuvchi muskul chuqur 
qismining yarmidan boshqa) harakatlantiruvchi tolalar beradi. Oraliq nerv 
shoxlari kaftda bosh barmoq tomondagi tepalik muskullari (bosh barmoqni 
yaqinlashtiruvchi muskuldan boshqa), bosh tarmoq tomondan ikkita chu­
valchangsimon muskullami va kaft tomondagi 3 '/, barmoqning (bosh 
barmoq tomonidan) terisini innervatsiya qiladi.
III. O r q a p o y a t a r m o q l a r i :
1. Qo‘Itiq nervi aralash nerv bo‘lib, to'rt tomonli teshikdan o'tib, 
yelka suyagi orqasidan boradi va deltasimon muskul, kichik yumaloq 
muskul hamda yelka bo'g'imiga tarqaladi. Sezuvchi tolalari deltasimon 
muskulni qoplab turgan terini innervatsiya qiladi.
2. Bilak nervi — aralash nerv. Yelka arteriyasining chuqur shoxi 
bilan yelkaning orqa tomoniga o'tib, yelka chiziqcha muskul kanali orq­
ali tirsakka borganda yuza va chuqur shoxlarga bo'linadi.
Nervning harakatlantiruvchi tolalari yelkada uch boshli muskulni 
innervatsiya qilsa, sezuvchi tolalari yelkaning orqa tomondagi terisiga tar­
qaladi. Bilak nervi bilak sohasida uning orqa tomonida joylashgan muskul­
lami va ulami qoplab turgan terini, kaftda esa bosh barmoq tomonidan 
boshlab 2 
42
barmoqning orqa tomondagi terisini innervatsiya qiladi.