O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

ORQA MIYA NERVLARI
Orqa miyaning kulrang moddasi oldingi shoxidan harakatlantiruvchi 
tolalar, orqa shoxidan esa sezuvchi tolalar chiqadi (orqa miya tuzilishiga 
qaralsin). Sezuvchi tolalar umurtqalararo teshik oldida tugun hosil qilib, 
so'ngra oldingi (harakatlantiruvchi) tolalar bilan qo'shilib, orqa miyaning 
31 juft aralash nervini hosil qiladi. Ular bo'yin qismida 8 juft, ko'krak 
qismida 12 juft, bel qismida 5 juft, dumg'aza qismida 5 juft va dum 
qismida 1 juft bo'ladi. Bundan tashqari, 8 juft bo'yin, 12 juft ko'krak va 
1—2 juft bel nervlari tarkibida (harakatlantiruvchi va sezuvchi tolalardan 
tashqari) orqa miya kulrang moddasining yonbosh shoxlaridan chiqqan 
simpatik tolalar ham bo'ladi. Dumg'aza nervlari tarkibida esa efferent 
parasimpatik tolalar mavjud (195-rasm).
Har qaysi orqa miya nervlari umurtqalararo teshiklardan chiqib, ikkita 
(orqa va oldingi) shoxga bo'linadi.
O r q a m i y a n e r v l a r i n i n g o r q a s h o x l a r i . Orqa miya 
nervlari asosiy nerv poyasidan ajralib, orqa miyaning orqa shoxlari nomi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan gavdaning orqa tomonidagi 
muskullarga va teriga tarqala­
di. Ammo ba’zi bir orqa shox 
nervlar o ‘ziga xos nom bilan 
ataladi. Jum ladan, birinchi 
bo‘yin nervining orqa shoxi 
ensa tagi nervi, ikkinchi bo‘yin 
nervining orqa shoxi katta 
ensa 
nervi 
nomi 
bilan 
tarqaladi.
O r q a m i y a n e r v l a ­
r i n i n g o l d i n g i s h o x l a -
r i . Orqa miya nervlarining aso­
si poyadan ajralgandan so'ng 
ishchi a’zolarga tarqalishdan ol­
din bir-biri bilan aralashib, chi- 
gallar hosil qiladi. Bunday chi- 
gallar odam organizm ining 
(ko'krak nervlaridan tashqari) 
to'rt joyida uchraydi: 1) bo'yin 
chigali; 2) yelka chigali; 3) bel 
chigali; 4) dumg'aza chigali. 
K o'pincha bel chigali bilan 
dumg'aza chigalini bir-biriga 
qo'shib, bel-dumg'aza chigali 
nomi bilan o'rganiladi. 
Ko'krak nervlarining oldingi shoxlari chigal hosil qilmaydi, har biri 
alohida qovurg'alararo bo'shliqqa tarqaladi. Ammo II ko'krak nervining 
oldingi shoxidan yelka chigaliga, XII ko'krak nervidan bel chigaliga qo'shilish 
uchun tarmoqlar ajraladi.
BO'YIN CHIGALI
Bo'yin chigali (196-rasm) I — IV bo'yin nervlarining oldingi shoxla­
ridan paydo bo'ladi. Bo'yin chigalini to'sh-o'mrov-so'rg'ichsimon mus­
kul bekitib turadi. Bu chigaldan quyidagi nervlar chiqadi:
1. Katta quloq nervi — sezuvchi nerv. Quloq suprasiga va tashqi 
eshitish yo'li terisiga tarqaladi.
2. Kichik ensa nervi — sezuvchi nerv. Boshning ensa qismi terisiga 
tarqaladi.
3. Bo'yinning ko'ndalang nervi — sezuvchi nerv. Bo'yinning oldingi 
yonbosh qismi terisiga tarqaladi.
4. O'mrov ustidagi nervlar — sezuvchi nerv. O'mrov atrofidagi teri- 
larga tarqaladi.