O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

LIMFA SISTEMASI
Odam organizmida arteriya va vena qon tomirlarining tarkibiy qismi 
bo'lgan limfa sistemasi ham bor (173-rasm). Limfa sistemasi tuzilishi va 
vazifasiga ko'ra vena sistemasiga yaqinroq turadi. Limfa sistemasi quyidagi 
qismlardan iborat:
1. Hujayra va to'qim a oralig'idan boshlanadigan boshi berk yoriq yo'llar.
2.Limfa kapillarlari va limfa tomirlari.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

/- b o 'y in tu r u q limfa tomirlari; 2 -k o 'k r a k limfa
yo'lining quyilish joyi; J - o 'm r o v osti limfa yo'li;
4 -  ichki bo'yinturuq venasining o'mrov osti venasi
bilan qo'shilishidan hosil bo'lgan burchak; 5, 6 -
ko'krak limfa yo'li; 7 - belning limfa yo'li; 8 - yon­
bosh limfa tomirlari.
3. Limfa bezlari.
4. Yirik limfa yo'llari.
L im fa to m irla ri h u jay ra va to 'q im a
o ra lig 'id a g i boshi berk yoriq y o 'lla rd a n
boshlanib, kapillarlarga, keyin mayda limfa 
tom irchalariga, so'ngra limfa 
tom irlariga 
o'tib, oxiri eng katta ko'krak limfa yo'lini 
hosil qiladi. Bu limfa yo'li yurakka quyiluvchi 
yuqori kovak vena burchagiga quyiladi.
Lim fa 
kapillarlari 
va tom irlari juda 
keng tarm oqlanib, o'zaro boy anastom oz 
hosil qiladi, ular terida, shilliq qavatlarda 
va barcha a’zolarda (miyadan tashqari) jo y ­
lashgan.
Limfa tomirlarida oqib yurgan limfa suyuqligi rangsiz bo'lib, tarkibida 
limfositlar, monositlar bor.
Limfa tomirlari ichki devorida klapanlar bo'lishi bilan kapillarlardan 
farq qiladi. Limfa tomirlari ikki xil bo'lib, a’zolar ichida joylashgan ichki 
limfa tomirlari o'zaro qo'shilib, limfa to'rini hosil qiladi. Yiriklashib, 
a’zo tashqarisiga chiqqan tashqi limfa tomirlariga o'tadi. Limfa tomirlarining 
devorlari ularning katta-kichikligiga qarab tuzilgan. Kichik diametrli limfa 
tomirlarining devorlari faqat endoteliydan tuzilgan bo'lsa, katta diametrli 
limfa tomirlar devori xuddi vena tomirlari devorlariga o'xshab tuzilgan, 
ya’ni ular uch (ichki, o'rta va tashqi) qavatdan iborat bo'lib, ichki to­
monda klapanlar ko'p joylashgan. Klapanlar limfani faqat b ir tomonga 
(limfa tomiridan limfa yo'liga) yo'naltirish uchun xizmat qiladi.
Limfa tomirlari gavdaning turli qismlarida joylashib, lim fa tugunlari 
(bezlari) orqali sezilib turadi. Limfa tugunlari yakka-yakka yoki to'da- 
to'da bo'lib joylashadi.
Limfa tugunlari moshdan no'xatgacha kattalikda bo'lib, ular sirti fibroz 
parda bilan o'ralgan. Pardadan yo'nalgan to'siqlar bezni bo'lakchalar 
(trabekulalar)ga ajratadi. Limfa tugunga kiradigan limfa tom irlar orqali 
kelib, bez ichida tozalanadi. Lim fa trabekulalari organizm ga keraksiz 
narsalami yoki mikroblarni ishlab (filtrlab), limfani tozalab beradi. Toza- 
langan limfa bezdan chiqadigan limfa tomiri orqali oqadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Limfa sistemasiga limfa bezlaridan tashqari, ichaklar shilliq qavatida 
joylashgan limfoid tugunlar va tarmoqda o ‘rnashgan limfa bodomcha 
bezlari kiradi. Limfoid tugunlarda, limfa bezlaridagi kabi kiradigan tomirlar 
emas, faqat chiqadigan tomirlar bo'ladi (174-rasm).
K o‘k ra k lim fa yo‘li
K o'krak lim fa y o 'li (173- 
r a s m ) 
od am
g a v d a s id a g i 
limfaning taxminan 3— 4 qis­
mini yig'ib, venaga uzatadi.
Ko'krak limfa yo'li birinchi 
b e l u m u rtq a s i r o 'p a r a s i d a
o y o q la rd a n , b e ld a n y ig 'ilib
kelayotgan o 'n g va chap bel 
limfa tomirlarining ichaklardan 
y ig 'ib kelayotgan lim fa y o 'li 
b ila n q o 's h i l i s h i d a n h o s il 
b o 'lg a n lim fa x altach asid an
boshlanadi.
K o 'k ra k lim fa y o 'lin in g
uzunligi o 'rtach a 35— 45 sm 
bo'lib, ko'krak qafasida aorta 
bilan toq vena orasidan yuqori­
ga k o 'tarila d i. A orta yoyiga 
kelganda uning orqa tomonidan 
o 'tib, UP bo'yin umurtqasining 
oldiga kelganda bir oz kengayib, chap o'm rov osti venasi bilan bo'yinturuq 
venasining tutashgan yeriga quyiladi.
Ko'krak limfa yo'li limfani tananing bosh va bo'yinning chap yarmi bilan 
chap ko'krak qafasidan, qorin va chanoq bo'shliqlari, oyoqlardan yig'adi.
Limfa bosh va bo'yinning hamda ko'krak qafasining o 'n g yarmidan 
va o 'n g qo'ldan yig'ilib, o'ng limfa yo'lini hosil qiladi. Bu yo'lning 
uzunligi 10— 12 sm bo'lib, o'ng bo'yinturuq venasiga quyiladi.