O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

BURUN B O ‘SH LIG ‘1
Burun bo'shlig'i
(113-rasm) nafas yo'lining boshlanish qismi bo'lib, 
oldinda noksimon teshik orqali havo kirib, orqa tomonda xoana orqali 
burun-hiqildoq yo'liga ochiladi. Burun b o'shlig'i yuqoridan kalla b o'shli­
g'ining asosi va og'iz bo'shlig'ining tepa chegarasi (qattiq va yumshoq 
tanglay) bilan, ikki yonboshdan k o 'z kosalari va yuqori ja g ' suyagi tanasi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan chegaralanib tu­
radi. Burun bo'shlig'i 
burun to'sig'i bilan 
ikkiga b o 'lin a d i.
Burun bo'shlig'i va 
uning atrofida joy­
lashgan kovaklar qon 
tomirlar va bezlarga 
boy bo'lgan shilliq 
qavat bilan qoplan­
gan. Bundan tashqari, 
burun b o 's h lig 'i 
shilliq qavatida kip- 
rikli epiteliy ham 
uchraydi. Shuning 
uchun burun bo'sh­
lig'iga kirgan havo 
tarkibidagi chang zar- 
rachalarini bezlar 
qamrab oladi. Shilliq 
qavat ostida qon to­
mirlar, ayniqsa vena 
chigallari yaxshi ri­
vojlangan. Burun 
bo'shlig'ining yuqori 
qismida shilliq qavat­
da (hidlash zonasi- 
da) hidlash nervla- 
rining oxirlari joylashgan. Burun bo'shlig'i shilliq qavati shamollab shishadi- 
gan bo'lsa, qon tomirlar devorlari yirtilib, qon oqishi, nafas olish qiyinlashi- 
shi mumkin. Odatda, burun bo'shlig'ining o'rta va pastki qismi nafas olish 
bo'lagi deb ataladi. Undagi chig'anoqlar, burun bo'shlig'i atrofida (peshona, 
g'alvir suyak, ponasimon suyaklar va tepa jag' tanasida) joylashgan kovaklar 
burun bo'shlig'iga ochilib va bo'shliq yuzasini kengaytirib, burunga kirgan 
havoning tozalanishi, namlanishi va ilishini ta’minlaydi. Burunga kirish qismi
— noksimon teshik oldindan burun suyaklari va tog'aylari bilan chegarala­
nib, burunni, uning tog'ay qanotlarini, pastki burun qirrasini hosil qiladi. 
Tog'aydan tuzilgan o'rta devor burun teshigini ikkiga ajratadi.
H IQ IL D O Q
Hiqildoq
nafas yo'lining (burun bo'shlig'idan so'ng) ikkinchi qismi 
bo'lib, ovoz paydo qiluvchi a’zo vazifasini ham bajaradi. Hiqildoq yuqori­
da til osti suyagiga osilib turadi, pastda esa bir oz torayib, kekirdakka